Cemal Kaşıkçı cinayetinin ardından ilk: Bin Selman Türkiye’ye geliyor

ANKARA - Resmi ziyaretler kapsamında geçtiğimiz iki günde Mısır ve Ürdün ziyaretinde bulunan Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selmân, bugün Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın açıkladığı resmi ziyaret kapsamında Türkiye'yi ziyaret edecek.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz cuma günü yaptığı açıklamada, 22 Haziran Çarşamba günü Ankara’da, Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selmân'ı ağırlayacaklarını açıklamıştı.

Prens Selman’ın aylardır beklenen Türkiye ziyareti, iki ülke arasındaki “Cemal Kaşıkçı Davası”ndan sonra gerçekleştirilecek ilk ziyaret olacak.

Erdoğan, geçen nisan ayında Suudi Arabistan ziyaretinde bulunmuş, söz konusu krizin ardından gerçekleşen bu ilk ziyarette Veliaht Prens Muhammed ile bir araya gelmişti.

Cemal Kaşıkçı davasının Suudi Arabistan’a devriyle beraber, Erdoğan’ın Suudi Arabistan’a ziyareti bozulan ilişkilerin yeniden düzene gireceğinin sinyalini vermişti. Bin Selman’ın Türkiye’ye gerçekleştirdiği ziyaretle beraber iki ülke arasında yeni bir dönemin başlaması bekleniyor.

Gündem başlıkları

Erdoğan ile Selman, başta iki ülke arasındaki ilişkiler olmak üzere Ukrayna-Rusya Savaşı, Suriye’deki gelişmeler ve Orta Doğu’daki son durumu ele alma fırsatı bulacak.

Görüşmelerin en kritik yanını iki ülke arasındaki yeni döneme ilişkin, ekonomik ilişkilerin güçlendirilmesine dönük atılacak adımlar oluşturacak. Bu minvalde; ticaret hacminin arttırılması, yatırımların hızlandırılması ve her alanda iş birliğinin geliştirilmesine dönük yapılabilecek ortak çalışmalar da görüşmelerin gündem başlıklarından olacak.

Erdoğan ile Selman’ın, sağlık, enerji, gıda güvenliği, tarım teknolojileri, savunma sanayii, finans, ticaret, turizm, müteahhitlik, gayrimenkul gibi kritik sektörlerde iş birliğinin geliştirilmesi için atılabilecek ortak adımlar konusunda görüş alışverişinde bulunması bekleniyor.

Muhammed bin Selman’ın Türkiye’ye ziyareti resmi olarak duyurulmadan önce Reuters’a konuşan Suudi yetkililer, Veliaht Prens Selman’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ziyaret davetini kabul ettiğini ve her iki ülkeden yetkililerin ziyaretin planlanması için çalıştığını söylemişti. Yetkililer şu ifadeleri kullanmıştı:

“Bölgesel gelişmeler, ikili ticaret hacmi, olası döviz swap anlaşmaları, diğer yatırım ve enerji projeleri görüşülecek konular arasında.”

Erdoğan’ın, 28-29 Nisan tarihinde gerçekleştirdiği iki günlük Suudi Arabistan ziyaretinin ardından İngiliz The Guardian gazetesine konuşan Suudi yetkililer, “Bizim ona ihtiyacımızdan daha çok onun bize ihtiyacı var ve o bizim ayağımıza geldi. Erdoğan bu duruşuyla milyarlarca dolarlık gelir kaybına uğradı. Bu yüzden ticaret koşullarını biz belirleyeceğiz” demişti.

İlişkiler nasıl bozulmuştu?

Bütün Orta Doğu’yu etkisi altına alan Arap Baharı, 2011 yılında, Türkiye-Suudi Arabistan ilişkilerinin kırılma noktalarından birini oluşturdu.

Suudi Arabistan, Suriye’de Türkiye ile birlikte Esad rejimine karşı muhaliflere destek verirken, Mısır’da Hüsnü Mübarek sonrasında iktidara gelen Muhammed Mursi’nin ordu tarafından görevden alınmasına olumlu bakması iki ülke ilişkilerini zedeledi.

Sonrasında, Muhammed bin Selman'ın veliaht prens olması ve Katar'a uygulanan ambargoda Türkiye'nin Katar'a destek vermesi; ardından da Kaşıkçı cinayetinde Türkiye'nin aldığı sert tutum; iki ülke arasında ilişkilerin gerilmesine yol açmıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan cinayetin ardından Aralık 2018'de yaptığı açıklamalar ile uluslararası basında kaleme aldığı makalelerde sert ifadeler kullanmıştı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, 14 Aralık 2018 tarihinde, Kudüs Forumu’ndaki konuşmasında, Cemal Kaşıkçı ile ilgili, “Veliaht Prensin (Muhammed bin Selman) en yakınında bulunanlar bu işin içinde. Sonuna kadar elbette kovalayacağız. İslam dünyasından bazı kesimler ve ülkeler ne yazık ki doların ve riyalin kurbanı olanlar bu olaylar karşısında hakkı ve hakikati söylemediler. İnsanları enayi, ahmak zannediyorlar” ifadelerini kullanmıştı ve ilişkiler kopma noktasına gelmişti.

Bu gelişmelerin ardından, Suudi Arabistan, Eylül 2020'de Türk mallarına ithalat yasağı getirdi.

Suudi Arabistan, 1 Ekim 2020 tarihinden itibaren "Made In Turkey" yazılı Türkiye mallarına “resmi olmayan” bir ambargo koyma kararı aldı.

Süreç içerisinde, 20 Ocak 2021 tarihinde, ABD'nin eski cumhuriyetçi Başkanı Donald Trump'ın yerine Demokrat Parti'den Joe Biden'ın gelmesi, İsrail ile Arap ülkeleri arasında başlayan yakınlaşma, ekonomik nedenler gibi etkenlerle Körfez bölgesinde dengeler değişmeye başladı.

Bu kapsamda bölgede sorunlu olduğu ülkelerle normalleşme adımları başlatan Türkiye, hem bölgesel dengelerin değişmesi hem de içinde bulunduğu “ekonomik darboğaz ve sıcak para ihtiyacı”nın da etkisiyle Suudi Arabistan ile ilişkilerini onarma yoluna gitti.

İlişkileri onarma neticesinde, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu 10-11 Mayıs 2021 tarihinde, bölgesel ve ikili ilişkileri görüşmek üzere Suudi Arabistan'a ziyaret gerçekleştirdi.

İstanbul 11'inci Ağır Ceza Mahkemesi, Adalet Bakanlığı’nın olumlu görüşü üzerine, Cemal Kaşıkçı davasını Nisan 2022'de, Suudi Arabistan'a devretti ve böylelikle Riyad'ın ilişkilerin düzelmesinin önünde engel gördüğü konu da aşılınca ilişkiler düzelme evresine girdi.

Bu gelişmenin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, nisan ayı sonunda Suudi Arabistan'ı ziyaret ederek Veliaht Prens ile görüştü ve birlikte fotoğraf verdi.

Erdoğan'ın görüşmelerinin ardından Suudi Arabistan yönetiminden iade-i ziyaret bekleniyordu. Bu kapsamda, bin Selman, Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirecek.

Enflasyonun yüzde 73’lere yükseldiği, döviz üzerindeki yukarı yönlü baskının sürdüğü bir dönemde Veliaht Prens bin Selman'ın ziyaretinden çıkacak sonuçlar, piyasalarda da yakından takip ediliyor.

Veliaht Prens bin Selman'ın Türkiye’ye ziyareti, gazeteci Cemal Kaşıkçı'nın öldürülmesinin ardından gerçekleşecek ilk resmi ziyaret olması açısından önem taşıyor.