ÇİN-SUUDİ ARABİSTAN YAKINLAŞMASI RİYAD BİLDİRİSİ

ABD Devlet Başkanı Joe Biden’ın OPEC+’ın petrol arzını artırması teklifini Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ın reddetmesinin yankıları sürerken Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Suudi Arabistan ziyareti dünyada ilgi uyandırdı.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping; 7-9 Aralık 2022’de Arap Ülkeleri Zirvesi ile Körfez İşbirliği Örgütü Zirvesi'ne katıldı. 

Jinping, Suudi Arabistan Kralı Selman Bin Abdülaziz ve Veliaht Prens Muhammed Bin Selman ile Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da bulunan Yemâme Sarayı'nda bir araya geldi.

Kraliyet sarayında iki ülke arasında Suudi Arabistan'ın Vizyon 2030 projesi ile Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi alanında stratejik ortaklık anlaşması imzalandı. 110 milyar Riyali aşan yatırım taahhüdü, Çin ile Suudi Arabistan arasındaki ittifakın yeni bir aşamaya geçtiğini gösteriyor. Riyad Bildirisi ismini taşıyan metinde; Çin ile Arap ülkeleri arasında farklı alanlarda iş birliğini derinleştirme ve stratejik ortaklığın pekiştirilmesi gibi konularda görüş birliği sağlandığı açıklandı. Riyad Bildirisi; Arap Medyasında, hararetli tartışmalara sahne oluyor. Bazı gazeteci ve yorumcular atılan imzaların Amerika’ya ihanet olduğunu savunurken karşıt görüştekiler ise Araplarla dış ilişkilerinde zikzaklar çizen ABD'nin aksine Çin'in uzun yıllar güvenilebilecek bir ortak olduğunu vurguluyorlar.

Arap Medyası bu konuyu tartışırken; ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Vedant Patel, "Riyad Bildirisi’nin ABD'nin bölgedeki çıkarlarını baltalayacağına dair endişeniz yok mu?" sorusu üzerine "ABD'nin, koalisyonlar kurma, savunma mimarileri inşa etme ve bölgedeki tehditlere karşı koyma konusunda karşılaştırılamaz bir avantaj sunduğu ve bu bakımdan eşsiz olduğunu" belirtti. Patel bu açıklaması ile Suudiler için doğru adresin batı bloğu olduğunun altını çizdi.

ABD Dışişleri Bakanlığı Sözcü Yardımcısı Patel; her ne kadar bu cevabı vermiş olsa da Amerika'nın petrol üretimini artırma talebini reddeden Suudilerin; Çin Devlet Başkanı'nı ağırlaması Selman’ın ABD'ye siyasi bir mesaj iletmek istediği şeklinde okunabilir.

Ayrıca; Çin Devlet Başkanı'na yapılan sıcak karşılama, ABD Başkanı Biden'ın temmuz ayında Suudi Arabistan’ı ziyaret ettiğinde yapılan soğuk karşılama ile karşılaştırıldığında özellikle dikkat çekicidir.

Görünüşe göre Muhammed Bin Selman kendini, ittifakları çeşitlendirmeye çalışan, Amerikan diktasına boyun eğmeyi reddeden bölgesel bir güç olarak konumlandırmaya çalışıyor.

Vizyon 2030 belgesine göre; Suudi Arabistan, yerel ekonomiyi geliştirmek ve gelir kaynaklarını çeşitlendirmek için petrole bağımlılığını azaltmayı ve yabancı yatırım çekmeyi hedefliyor gibi görünüyor. Vizyon 2030 belgesi bize Suudi Arabistan'ın Çin ile iş birliğini artırma motivasyonun ekonomik olduğunu söylüyor. Öte yandan Suudi Arabistan’ın; Çin Devlet Başkanı’nı konuk etmesi, ABD liderliğindeki tek kutuplu dünyadan, Rusya ve Çin gibi diğer süper güçlerin olduğu çok kutuplu bir dünya düzenine geçebileceği şeklinde okunabilir. Ayrıca, Selman, Çin'in Tayvan konusundaki tutumuna yönelik verdiği destekle koltuğunu korumak için yeni askeri ve politik ittifaklara girmekten çekinmediğini göstermiş oldu. Çin Devlet Başkanı Jinping’in Kuzey Kore’nin nükleer silah denemelerine yaptığı övgü ve Filistin devletinin kurulmasını destekleyeceğine yönelik açıklamalar, Çin’in yayılmacı politikalarının sadece Asya-Pasifik’te kalmayacağının sinyalleri olarak değerlendirilebilir.

Sonuç olarak; AB’nin Rus petrolüne varil başına 60 dolar tavan fiyat uygulanacağını açıklaması kartların yeniden karılmasına neden oldu. Bu durum ittifaklar arasında safların sıklaşmasına neden oldu. Çünkü Suudi Arabistan, Pekin’in en büyük petrol tedarikçisi. İki ülkenin birbirlerine olan bağımlılığı Suudi Arabistan ile Çin’i ortak paydada buluşturuyor. Çin’in Yol Kuşak Projesi ile Suudilerin Vizyon 2030 belgesinin ortaya koyduğu ortak çıkarlar, Suudileri, doğu ve batı arasında iş birliği köprüleri kuran bir ülke olmaya zorluyor. Suudiler bu dengeyi sağlayamazlar ise kendilerini uluslararası çatışma merkezinin ortasında bulacaklardır. Fakat bu yakınlaşma bir eksen kaymasına dönüşürse Suudilerin, ABD ile stratejik, tarihi ve diplomatik bağlarının zarar görmesinin ötesine taşınacağı kesin. Muhammet Bin Selman iyi bir satranç oyuncusu olduğunu ispat edemez ise Yemâme Sarayı prensler arasında yeni darbelere şahitlik edebilir.