İsrail ile Lübnan arasında imzalanan Deniz Yetki Alanı Anlaşması uygulanabilir mi?

İsrail ile Lübnan arasında 860 kilometrekarelik bir deniz sahası anlaşmazlığı bulunuyor. İsrail, Lübnan hükümetinin lisanslama sürecine başladığı 5 bloktan üçünün İsrail kıta sahanlığı sınır bölgesinde yer aldığını savunuyor. Lübnan tarafı ise tartışmalı bölgenin 2 bin 290 kilometrekare olduğunu öne sürüyor. İsrail'in 5 Haziran 2022'de Kariş Gaz Sahası'nda gaz arama ve çıkarma işlemlerini tamamladığını duyurmasıyla iki ülke arasındaki tartışmalı bu durum hız kazandı. 

Amerika’nın arabuluculuğunda devam eden müzakereler İsrail Başbakanı Yair Lapid ve Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn arasında 27 Ekim 2022’de imzaların atılması ile son buldu.

Başbakan Yair Lapid anlaşmayı "tarihi ve diplomatik başarı" olarak nitelendirdi. Lapid’in yaptığı bu açıklamaya, Lübnan tarafı Cumhurbaşkanlığı Twitter hesabından; "Güneydeki deniz sınırı çizimi meselesinin tamamlanması teknik bir iştir. Herhangi bir siyasi hedef gütmediği gibi Lübnan'ın dış politikası ile de çelişmemektedir" şeklinde cevap verdi.

Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn’ın ülkenin kuzey deniz sınırının çizimi konusunda Esad rejimi ile müzakerelerin iki gün sonra başlayacağını duyurmasının ardından Şam Yönetimi harekete geçti. Şam Yönetimi "Münasip bir zaman değil" gerekçesiyle Lübnan heyetinin 26 Ekim’de yapacağı ziyareti iptal ettiğini duyurdu.

Suriye hükümetinin Mart 2021’de Rus Capital şirketi ile petrol arama ve sondaj sözleşmesi imzaladığını açıklaması ve Suriye tarafının çizdiği deniz sınırlarının Lübnan tarafında 2 No’lu Blok ile çakışmasına rağmen Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın son dakikaya kadar müzakere sürecine davet edilmemesi, Rusya’nın bölgedeki etkisini kırmaya yönelik bir hamle olarak değerlendirilebilir.

Lübnan ile İsrail arasında kara sınırı konusunda itilaflar devam etse de iki ülke arasında yapılan deniz sınırı anlaşmasının son yıllarda gerçekleştirilen en büyük atılım olduğu söylenebilir. Anlaşma ile İsrail; Kariş Gaz Sahası'nın tamamı ile Kana Gaz Sahası'nın bir kısmını elde ederek önemli kazanımlar sağlamış görünüyor.

Lübnan Hizbullah Genel Sekreteri Hasan Nasrallah, İsrail ile Lübnan arasındaki deniz sınırı anlaşmasına ilişkin, "Başından sonuna kadar müzakerelerle elde edilen netice Lübnan için büyük bir zaferdir" sözleri ile direniş yolu ile müzakerelere dolaylı olarak katılan Hizbullah’ın katkısının göz ardı edilmemesini istemiş olabilir. Nasrallah’ın açıklamaları; Hizbullah'a yönelik ABD yaptırımlarının kaldırılması ve Hizbullah’ın yurt dışındaki imajını düzeltmeye yönelik bir hamle olarak okunabilir. Nasrallah’ın ılımlı açıklamaları; Tel Aviv’in sınır güvenliği açısından önemli bir kazanımdır. İsrail bu anlaşma ile Lübnan bölgesinde kalan Kana Gaz Sahası'ndan yüzde 17 gelir elde edecek. İsrail’in Lübnan’ı 29’uncu parselden 23’üncü parsele çekmeye ikna etmesi anlaşmada en büyük kazananın İsrail olduğunu gösteriyor.

Suriye ile sınırların çizilmesi konusuna gelince, Cumhurbaşkanı Avn, Suriye Devlet Başkanı ile temasa geçip, müzakereler için kapıyı aralasa da Suriye rejiminin Lübnan’ın egemenliğini tanımadığı bilinen bir gerçektir. İsrail ile Lübnan tarafından imzaların atılmasının ardından Esad rejiminin müzakerelere son dakika davet edilmesi Suriye ve Rusya’nın ulusal-egemenlik çıkarları ile örtüşmeyecektir.

İsrail, anlaşmayla istikrar ve ekonomik refah elde etmenin yanı sıra Hizbullah ile çatışma riskinden de kurtulmuş olacak.

İsrail ile deniz yetki alanları konusunda imzaların atılmasından sadece bir gün sonra GKYR ile masaya oturan Lübnan’ın İsrail’i şeytan olarak nitelendirmesi, İsrail-Lübnan arasında imzalanan anlaşmanın zoraki bir evlilik olduğunu gösteriyor.

Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn'ın 31 Ekim'de görev süresi dolacak ve İsrail’de ise genel seçimler 1 Kasım’da yapılacak. Binyamin Netanyahu’nun anlaşmayı onaylamadığını göz önüne alırsak seçimleri kazanması durumunda anlaşmanın yırtılıp atılması an meselesidir.

Lübnan Petrol ve Gaz Girişimi'ne göre bölgede 16 trilyon fit küplük bir gaz cevheri olduğuna yönelik açıklamaları referans alacak olursak tahminlere göre Lübnan’ın bu anlaşmadan 15 yılda 6 milyar dolar kazancının olacağı düşünülüyor. Rakamlar, Dünya Bankası verilerine göre dünyanın en kötü ekonomik krizlerinden birinin yaşandığı Lübnan’ın ekonomik sorunlarına derman olmayacağını gösteriyor.

Sonuç olarak; Amerika, Rus gazına karşı alternatif arayışında. İsrail ise kendi gazını satmanın peşinde. Fakat Esad ve Putin’in onay vermediği bir anlaşmanın uygulanabilmesi jeopolitik gerçekler açısından pek mümkün görünmüyor. Ayrıca hem İsrail hem de Lübnan’da birkaç gün sonra yapılacak seçimlerden sonra kurulacak hükümetlerin onayını almamış bir anlaşmanın kâğıt üzerinde kalacağını söylemek yanlış olmayacaktır.