Türkiye-BAE ilişkilerinde yeni bir sayfa mı açılıyor?

ANKARA- Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, resmi ziyaretlerde bulunmak üzere Birleşik Arap Emirlikleri'ne (BAE) giderken, ziyaret, "İki ülke arasındaki askeri stratejik cepheleşme kalkıyor mu?" sorusunu da beraberinde getirdi.

Bakan Akar, BAE Savunma İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Muhammed Bin Ahmad Al Bowardi’nin resmi davetlisi olarak BAE’ye gitti. Akar'ın ziyareti, Türkiye'den BAE’ye bir savunma bakanının 15 yıl sonra yaptığı ilk resmi ziyaret olma özelliği taşıyor.

BAE ve Türkiye, daha önce birçok uluslararası krizde karşı karşıya geldi. Mısır, Doğu Akdeniz, Libya, Yemen, Somali'de iki ülke farklı cephelerde yer alarak, silah yardımında bulundu.

BAE ile birlikte 3 Arap ülkesi Katar'a ambargo kararı alırken Türkiye, yine farklı cephede yer aldı. Hatta 2017'de üç ülkenin ambargo koyduğu Katar'ın yardımına Türkiye koştu. Türkiye'den yapılan ihracatla Katar'a uygulanan ambargo kırılmaya çalışıldı.

BAE'nin İsrail ile başlattığı normalleşme süreci de Ankara tarafından tepkiyle karşılandı. BAE ile İsrail arasında diplomatik ilişkiler hızlanırken, iki taraf arasında askeri anlaşmalar da imzalandı. Türkiye, BAE'yi 'Filistin davasını' satmakla suçladı.

Birleşik Arap Emirlikleri, önce İsrail ile normalleşme sürecine girip diplomasi sürecini hızlandırdı. Ardından Türkiye, İsrail ile ilişkilerini normalleştirdi, Dışişleri Bakanı düzeyinde 15 yıl sonra ilk ziyaret gerçekleşti.

Hulusi Akar’ın ziyareti kapsamında ikili ve bölgesel konuların yanı sıra askeri, eğitim, iş birliği ile savunma sanayii konuları ele alındığı açıklanırken, GAZETE DURUM, ilişkilerin nasıl bozulduğu ve nasıl tekrar düzelme evresine girdiğini araştırdı.

İki ülke ilişkileri neden bozuldu?

İki ülke arasındaki ilişkiler, Mısır askerî darbesi ve sonrasında gelişen olaylar sonrasında Türkiye'nin Müslüman Kardeşler'i, Birleşik Arap Emirlikleri'nin ise Müslüman Kardeşler yönetimine darbe yapan Abdülfettah es-Sisi'yi desteklemesiyle bozuldu. Bu nedenle Birleşik Arap Emirlikleri, Körfez Arap Ülkeleri İş Birliği Konseyi'nde Türkiye karşıtlığında en ön sırada yer aldı.

Birleşik Arap Emirlikleri'nin Amerika Birleşik Devletleri Büyükelçisi Yusuf el-Uteybe'nin Haziran 2017'de hacklenen e-postalarının ortaya çıkması, 2016 Türkiye askerî darbe girişiminin Birleşik Arap Emirlikleri tarafından desteklendiği iddialarını güçlendirdi.

İçişleri Bakanı Süleyman Soylu başta olmak üzere, AK Parti çevreleri, BAE'yi, 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin finansörü olarak gösteriyordu.

Soylu o dönem, "BAE, ABD ile birlikte 15 Temmuz darbesinin failidir. Bugün Cumhurbaşkanımızı anti-semitizm ile suçlayanlar, 15 Temmuz’u yapanları ABD’de saklıyorlar, ortakları da Birleşik Arap Emirlikleri’nde. Bu söylemler için bir sipariş verilmiş, anlaşılmıyor mu? Yalan ve iftira ile Türkiye iktidarını yıpratmak istiyorlar” dedi.

Ağustos 2017'de BAE, Türkiye'yi Suriye'deki askeri varlığıyla Suriye devletinin egemenliğini azaltmaya çalışmak ve sömürgeci ve rekabetçi tutum içerisinde olmakla itham etti.

BAE Dışişleri Bakanı Abdullah bin Zayid, Osmanlı yönetimi sırasında Medine'nin soyulduğunu iddia eden bir tweet paylaştıktan sonra ilişkiler 2016 yılının aralık ayından daha da kötüleşti. Cumhurbaşkan Erdoğan, Abdullah bin Zayid'i "petrol şımarığı" ve "terbiyesiz adam" olarak tanımlayarak yanıt verdi. BAE'li diplomat Enver Gargaş ise, "Mezhepçi ve partizan görüşler bir alternatif olarak kabul edilmemelidir, Arap dünyası Tahran ya da Ankara tarafından yönetilmeyecek" cevabını verdi.

Birleşik Arap Emirlikleri hakkında 30 Temmuz 2020'de Al Jazeera'ye konuşan Türk Savunma Bakanı Hulusi Akar, Birleşik Arap Emirlikleri'nin başka ülkelere hizmet ettiğini, kendi çıkarlarını düşünmediğini; boyutunu ve nüfuzunun etki alanını düşünerek bu işlere kalkışmaması gerektiğini belirterek, Birleşik Arap Emirlikleri için şu ifadeleri kullandı: "Bunlar ateş olsalar cürümleri kadar yer yakarlar. Bunların ister Suriye'de olsun ister Irak'ta olsun, bazı terörist grupları PKK'yı, DAEŞ'i desteklemelerinin hiçbir kıymeti yok. Bu konuda biz Türkiye Cumhuriyeti olarak silahlı kuvvetlerimizle, diplomatlarımızla yapılması gereken neyse bugüne kadar yaptık, bundan sonra da yapacağız fakat Abu Dabi yönetiminin Suriye'de ve Libya'da yaptıkları var, yeri ve zamanı geldiğinde bunların hepsinin hesabı görülecek." 

Sedat Peker ve normalleşme

Türkiye-BAE ilişkilerinin son döneminde organize suç örgütü lideri Sedat Peker'in bu ülkede barınması ve YouTube üzerinden yayımladığı videolarla gündeme gelmesi de dikkat çeken bir diğer unsur oldu. Peker, bu videolarda başta İçişleri Bakanı Soylu olmak üzere önde gelen hükümet yetkililerine yolsuzluk suçlamasında bulunmuş ve kamuoyunda büyük etki yaratan bazı olayların perde arkasını anlattı.

En son videosunu 6 Haziran 2021 tarihinde yayımlayan Peker, 20 Haziran'da yaptığı bir açıklamayla "yüksek güvenlik riski nedeniyle" BAE yetkililerince uyarıldığını, bu nedenle ara vereceğini belirtti. Bu süreçte, Türkiye ve BAE istihbaratlarının görüşme halinde oldukları Türk basınında iddia edilmiş ve iki ülke normalleşmesinde Peker'in kısıtlanmasının pazarlık noktalarından biri olduğu öne sürüldü. O tarihten sonra Peker'in zaman zaman Twitter mesajları dışında “çarpıcı” bir yayında bulunmaması dikkat çekti.

Normalleşme süreci

İki ülke arasındaki ilk normalleşme adımları geçen yaz atıldı.

Ağustos 2021'de BAE Ulusal Güvenlik Danışmanı Tahnun bin Zayed el-Nahyan'ın, Kasım 2021'de ise BAE'nin fiili lideri Abu Dabi Veliaht Prensi Muhammed bin Zayed el Nahyan'ın Ankara ziyaretleri iki ülke arasındaki ilişkilerde yeni bir sayfa açılmasını sağladı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın, 9 yıllık aranın ardından, 14 Şubat 2022 tarihinde gerçekleştirdiği Abu Dabi ziyaretinde ise, Türkiye ile Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) arasında savunma sanayii, sağlık, iklim değişikliği, sanayi, teknoloji, kültür, tarım, ticaret, ekonomi, kara, deniz taşımacılığı, gençlik, afet yönetimi, meteoroloji, iletişim ve arşiv alanında 13 anlaşma imzalandı.

BAE Devlet Başkanı Şeyh Halife bin Zayid Al Nahyan'ın Diplomasi Danışmanı Enver Gargaş, Nisan 2022’de, bölge ülkeleri arasında daha fazla iş birliğine ihtiyaç duyulduğunu ve ülkesinin Türkiye ile ilişkileri konusunda istekli olduğunu belirtti.

Cumhurbaşkanı Erdoğan, Mayıs 2022’de, eski Birleşik Arap Emirlikleri Devlet Başkanı Şeyh Halife bin Zayed El Nahyan'ın ölümünün ardından taziye ziyareti amacıyla Abu Dabi'ye gitti. Erdoğan, BAE Devlet Başkanı ve Abu Dabi Emiri Şeyh Muhammed bin Zayed El Nahyan’la görüştü.

Erdoğan, taziye ziyareti çerçevesinde Birleşik Arap Emirlikleri Devlet Başkanı ve Abu Dabi Emiri Şeyh Muhammed bin Zayed El Nahyan’la görüşme gerçekleştirdi.

Son olarak ise, Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar, Birleşik Arap Emirlikleri Savunma İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Muhammed Bin Ahmad Al Bowardi ile görüştü.

Akar, resmi ziyaret kapsamında geldiği Abu Dabi’de ilk olarak Savunma Bakanlığı’na gitti. Savunma İşlerinden Sorumlu Devlet Bakanı Al Bowardi tarafından karşılanan Akar, tören mangasını selamladı. Görüşmede ikili ve bölgesel konuların yanı sıra askeri eğitim iş birliği ile savunma sanayii konularında görüş alışverişinde bulunulduğu belirtildi.