OKULLAR AÇILIRKEN AİLELERİN İŞİNE YARAYABİLECEK ÖNERİLER

Sevgili aileler,

Okullar haftaya açılıyor. Birçok öğrenci sınıflarda yeniden yüz yüze eğitime başlıyor. Şimdiden hepinize sağlıklı, huzurlu, keyifli bir yeni dönem diliyorum.

Bu yazıda okula dönüşü kolaylaştırabilecek birkaç öneri paylaşacağım. Şunu unutmamak gerekir ki her ailenin koşulları farklı, dolayısıyla burada önerilenlerin uygulanabilirliği de aileden aileye farklılık gösterebilir. Okurken kendi koşullarınızı gözden geçirerek neleri uygulayabileceğiniz üzerinde düşünebilirsiniz:

Stres işaretlerine dikkat. Çocuklar geçiş döneminde yeni sorumluluklara, ödevlere, fazla aktiviteye maruz kalınca strese girebilirler. Pandemi, ailede boşanma ya da taşınma gibi değişiklikler, yeni arkadaşlık ilişkileri de geçiş dönemini daha stresli hale getirebilir. Çocuğu en iyi tanıyan kişi ebeveynidir (en azından öyle olmasını bekliyoruz). Dolayısıyla ebeveyn çocuğunda bir şeylerin her zamankinden farklı olduğunu algılayacak ilk kişidir. Uyuma problemleri, baş ağrıları, mide ağrıları, davranış değişiklikleri, öfke nöbetleri… Bunların hepsi altta yatan stresin yüzeydeki işaretleri olabilir. Çocuğunuzu iyi gözlemleyip bu işaretlerin farkına varmak önemli. Onunla konuşup onu strese sokanın ne olduğunu anlamaya çalışabilirsiniz. Durumu yönetmekte güçlük çekerseniz profesyonel destek almayı düşünebilirsiniz.

Çocuğunuzla konuşun. Çocuğunuza sorular sorup onu dikkatle dinlemek büyük fark yaratır. Okula dönüş ya da okula başlama konusunda nasıl hissediyor? Önemli olan bir şekilde konuşması ve sizin de onu samimiyetle ve dikkatle dinlediğinizi bilmesi. Lütfen onunla konuşurken gözünüz telefonunuzda değil onun gözlerinde olsun.

Çocuğunuz endişeli olduğunu size açıkça söylerse, buna nasıl tepki verdiğiniz iletişiminizde büyük fark yaratır. Duygusu her ne ise kabul görmesi önemli. Mesela endişesini dile getirirse “Kaygılanacak ne var canım” iyi bir tepki değil. “Kaygılanmanı anlıyorum, ben de okula ilk başladığımda öyle hissetmiştim, biraz zaman geçince alıştım” gibi duygusunu onaylayan, rahatlatıcı ifadeler, ona yalnız olmadığını ve anlaşıldığını hissettirir.

Ayrıca çocuğunuz size her şeyi anlatabileceğini gördüğünde zamanı geldiğinde daha önemli olayları konuşabilmek için de iletişim kanalları açık kalır.

Fiziksel düzen, zihni de düzene sokar. Düzensizlik stresi arttırabilir. Plan stresi yatıştırır. Okula dönerken yapılacak işleri ve aktiviteleri bir takvim halinde herkesin göreceği bir yere asabilirsiniz. Hatta her aile üyesine göre yapılacak işler farklı renklerde kodlanabilir. Küçük çocuklar için yazı yerine çizim ya da fotoğraflardan (dişini fırçalarken, ödev yaparken, kahvaltı yaparken çekilmiş fotoğraflar gibi) faydalanabilirsiniz.

Günlük rutin. Günlük rutini oturtmaya bir iki hafta önceden başlamak en iyisidir, çocuk böylelikle çocuk okul takvimine daha rahat geçiş yapar, birden zorlanmaz. Sabah kalkış saati, uyku ve yeme düzenine okul takvimine göre önceden geçiş yapmak faydalı olur.

Uyku düzeni. ABD’deki Ulusal Uyku Vakfı’nın (National Sleep Foundation) bilgilerine göre okul öncesi (3-5 yaş) çocukların her gece 10-13 saat uykuya, oku çağındaki (6-13) çocukların 9-11 saat uykuya ihtiyacı var.

Tatilde uyku saatleri kaydığından, okul başlamadan mümkünse iki hafta önce düzenli uyku rutinini oturtmak önemli. Bunu aşamalı olarak yapmak mümkün. Her gece 15 dakika daha erkene çekerek yavaş yavaş düzeni oturtmaya çalışabilirsiniz.

Her gün aynı saatte yatıp kalkmaya dayalı bir rutin oluşturmaya çalışabilirsiniz.  

Yatmadan önce yaşına uygun olarak kitap okuma ya da baş başa sakin bir sohbet ile geçiş yapabilirsiniz. Uzmanlara göre sağlıklı bir uyku için elektronik cihazların uykudan en az bir saat önce terk edilmesi şart. Yatmadan önce tablet ya da ekran doğal uykuya zarar verdiğinden, çocuğunuzla bu konuda konuşup bir anlaşmaya varabilirsiniz. Telefonlar evin içinde herkesin yatmadan önce şarj için telefonunu park ettiği bir ortak alana bırakılabilir.

Teori böyle, pratik sizde!

Kendi tutumunuza dikkat edin. Çocuğunuzun okula başlaması konusunda hissettikleriniz, siz farkında olsanız da olmasanız da çocuğunuza da yansır. Okula başlamayı çocuğunuza olumlu, heyecan verici bir deneyim olarak yansıtırsanız o da bundan heyecan duyacaktır. Bunu onun yanında konuşurken sıkıcı, kaygı verici bir deneyim gibi yansıtırsanız o da kaygılanır. 

Mesela ilkokula yeni başlayan bir çocuksa, “Ne güzel, şimdi okumayı öğrenip güzel güzel kitaplar okuyacaksın, yepyeni arkadaşların olacak” gibi olumlu vurgulamalar fayda sağlar. Bu tavır genel olarak çocukların daha esnek bireyler olarak gelişimine de katkı sağlar.

Hayaller Disneyland, hayatlar “Ödevland” olmasın! Pozitif olmak önemli ama pozitifliğin dozunu da doğru ayarlamak gerek. Özellikle okula ilk kez başlayan bir çocuksa, okulun lunapark gibi süper eğlenceli bir yer olmadığını bilmeli. Sonuçta okulda kurallar, ödevler, sorumluluklar olacak. Sanki aşırı eğlenceli bir yere gidiyormuş gibi abartılı konuşmalar onu hayal kırıklığına uğratabilir. Beklentiyi doğru kurgulamak önemli.

Çocuğunuzun ihtiyaçları konusunda okulla iletişimde olun. Çocuğunuzun alerjileri, hastalıkları, özel ihtiyaçları konusunda mutlaka yönetimi ve öğretmenleri bilgilendirin. Özellikle kronik rahatsızlığı olan çocukların hangi ilaçları kullandığını okul yönetimine ve öğretmenine mutlaka bildirin. Öğretmenlik yıllarımda fıstık alerjisi olan bir öğrencim vardı. Annesi, ani bir şok durumda ne yapmamız gerektiği konusunda öğretmenlere okul başlamadan önce eğitim vermişti. Bu iş birliği çok önemli.

Anne babadan ilk kez ayrılan çocuk için. Okula başlamadan önce alışma dönemi çok değerli. Mümkünse önceden çocukla birlikte okulu gezebilir, öğretmenlerle tanışabilir, kırtasiye alışverişini çocukla birlikte yapabilirsiniz.

Ayrıca okul başlayınca okulda kalma süresi her gün aşamalı olarak arttırılabilir. Çocuklar için ilk zamanlarda ayrılmayı zor kılan şey, “Akşam geri gelecekler mi?” kaygısıdır. Ayrılırken akşam döneceğinizin güvencesini verebilir, hatta bunu pekiştirmek için gün içinde sizin için bir resim yapmasını ya da bir (gerekirse öğretmen desteğiyle) kart yazıp süslemesini isteyebilirsiniz.

Çocukları birbiriyle kıyaslamayın. Her çocuğun okula alışma süreci farklıdır. Okul öncesi öğretmenlik yaptığım dönemde benim sorumluluğumda olan ikiz kız kardeşler vardı. Biri ailesinden ayrılmaya bir günde adapte olurken diğeri bir hafta boyunca ağlamış, onlardan ayrılmayı bir türlü kabullenememişti. Bir hafta boyunca ona destek olduktan sonra ancak uyum sağlayabildi.

Her çocuk farklı mizaçtadır, kıyaslamak doğru değildir. Kıyaslamak yerine anlamaya ve destek olmaya çalışmak gerekir.

Her zaman tekrar ettiğim mesajımla bitireyim: Her çocuk kendi hızında ilerler, lütfen arkadan ittirmeyiniz.

Mutlu, sağlıklı, başarılı, bol kitap okumalı, bol hareketli, bol arkadaşlı bir yeni dönem dileğiyle, tüm çocuklarımızı güzel gözlerinden öpüyorum.