“Tüketici de girişimci de herkes kötümser”

Deniz Dalgıç

ANKARA- İktisatçı Mustafa Sönmez, haziran ayında ekonomik güvenin yüzde 3,3 puan azalarak 93,6'ya gerilemesini, “Ekonomik güven endeksi bir bileşik endeksidir. Bazı aylarda tüketicinin güveni düşer ama girişimciler umutludur. Onların güvenleri yüksek görünür ama bu defa herkes kötümser. Yani tüketici de girişimci de gelecekle ilgili güvenlerini kaybetmiş görünüyorlar. İki kesimin birden geleceğe dönük güvenlerini kaybetmeleri önemli” sözleriyle değerlendirdi. Sönmez, ekonomiye güvenin azalmasının nedenlerine ilişkin de “Yüksek enflasyon en büyük problem. Ondan kaynaklanan belirsizlikler var. Tüketici açısından bakıldığında ciddi bir yoksullaşma ve alım gücünün düşmesi söz konusu. Girişimciler açısından da belirsizlik ve sürekli olarak yüksek enflasyon sorunu var. Talep düşüyor. Yoksulluk ve gelir eşitsizliği artıyor. Beraberinde döviz fiyatının ne olacağı da belli değil” dedi.

İktisatçı Mustafa Sönmez, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı haziran ayı ekonomik güven endeksini GAZETE DURUM'a değerlendirdi. Sönmez'e yönelttiğimiz sorular ve cevapları şöyle:

Ekonomik güven endeksi haziran ayında yüzde 3,3 azalarak 93,6 oldu. Ekonomik güvenin azalması neye işaret ediyor?

Ekonomik güven endeksi bir bileşik endeksidir. Her ay önce tüketici güven endeksi açıklanır. Sonra sektörel güven endeksleri açıklanır,  girişimcilerin geleceğe doğru beklentileri... Bunun bileşik endeksi, ekonomik güven endeksidir. Ekonomik güven endeksi haziran ayında 3,3 puan düşüş göstermiş. Bazı aylarda tüketicinin güveni düşer ama girişimciler umutludur. Onların güvenleri yüksek görünür ama bu defa herkes kötümser. Yani tüketici de girişimci de gelecekle ilgili güvenlerini kaybetmiş görünüyor. İki kesimin birden geleceğe dönük güvenlerini kaybetmeleri önemli.

Peki neden?

Birçok neden var. Yüksek enflasyon en büyük problem. Ondan kaynaklanan belirsizlikler var. Tüketici açısından bakıldığında ciddi bir yoksullaşma ve alım gücünün düşmesi söz konusu. Girişimciler açısından da belirsizlik ve sürekli olarak yüksek enflasyon sorunu var. Talep düşüyor. Yoksulluk ve gelir eşitsizliği artıyor. Beraberinde döviz fiyatının ne olacağı da belli değil. Hükümet enflasyonla mücadele yerine son örnekte olduğu gibi dövizi bastıracak adımlar atıyor ve firmaları döviz satmaya zorluyor. Bunlar kabul edilebilir şeyler değil. Onlar da demek ki geleceğe dönük endişeler taşıyorlar ki güvenlerinin düştüğünü belirtmişler.

Yüksek enflasyonun kontrol altına alınabilmesi ve belirsizliklerin giderilmesi için sizce ne yapılabilir?

Yapılacak şeyler bellidir de bu hükümet yapmaz. Bu politik tercihtir. Bir kere enflasyon bir problemdir ve birçok şeyi olumsuz etkiler. Tıpkı insanın ateşinin çıktığında bütün vücut dengesinin bozulması gibi. Bunu kabul etmek gerekir ve buna dönük bir reçete uygulamak gerekir. Fakat iktidar bu reçeteyi uygulamak istemiyor. Çünkü bu reçete biraz acıdır. Seçim günlerinde olduğu için bu reçeteyi uygulamak yerine enflasyonu veri kabul edip öyle zaman çalmaya ve sandığa böyle gitmeye çalışıyor.  Ama bunun için uyguladığı önlemler, yöntemler insanları çok memnun etmiyor ki güven endeksi aşağı doğru gidiyor.

Sizce, izleyen dönemde de güven azalmaya devam edecek mi?

Bence güven azalmaya devam eder. Çünkü iyileşmeye doğru herhangi bir şey yok. Ufak tefek pansumanlar gündeme gelecektir, temmuz ayında enflasyon farkı verilmesi ve belki asgari ücretin artırılması gibi... Ama öyle bir yüksek fiyat artışı var ki bu tür pansumanlar etki etmiyor. Dolayısıyla tüketici güveni düşmeye devam eder, girişimciler açısından da kayda değer bir iyileşme ihtimali pek görünmüyor. Onun için güven endeksi inmeye devam eder.

“Hükümet enflasyonla mücadele yerine dövizi bastırmak için firmaları döviz satmaya zorluyor” dediniz. Bunlar çözüme katkı sunmaz mı?

Hayır. Bunlar zaten doğru önlemler değil. Enflasyonla böyle baş edilmez. Dövizin fiyatının yükselmesinin nedeni var. Türkiye'nin ithalata bağımlı bir ülke olması, AKP ile beraber yükseldi. Dış borcu yüksek bir ülke olması, bu da AKP ile beraber yükseldi. Üçüncü olarak insanlar, Türk Lirası'na güvenmiyor. Hem şahıslar hem girişimciler, döviz talep ediyor. Böyle üç etken varken dövizin fiyatıyla baş edemez iktidar. Onun için bu tür önlemler son derece palyatif ve işe yaramazdır. Bir sonuç çıkmaz bunlarda.