Ekonomide belirsizlik ve kırılganlık alarmı!

Deniz Dalgıç

ANKARA- Eylülde dış ticaret açığı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 268,1 artarak 2 milyar 607 milyon dolardan, 9 milyar 595 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2021 Eylül'de yüzde 88,8 iken, 2022 Eylül'de yüzde 70,2'ye geriledi. Ekonomist Uğur Civelek, dış ticaret açığının artmasıyla kuru kontrol altında tutmanın zorlaşacağını ve faize uygulanan yaklaşımın iflas edeceğini söyledi. Dış ticaret açığını kapatmak için daha fazla dış finansmanın gerektiğini vurgulayan Civelek, "Bu koşullarda daha fazla dış finansman bulmak olanaksız. Rezervleri de fazlasıyla kullandığımıza göre kurlarda büyük baskı gelecektir. Kurlardaki baskı enflasyonu da yukarı götürecektir. Hükümetin iddialarını da boşa çıkaraktır” dedi. Ekonomideki en kritik üç unsura dikkat çeken Civelek, "Bütçe açığı var. Cari açığımız büyüyecek. Kaynak açığımız da yüksek. Bu üç açığın yeni rekorlara koşması Türkiye için iyi sinyal değil. Reel kesim için de iyi sinyal değil. Başta reel sektör olmak üzere ekonomide belirsizliğin ve kırılganlığın giderek arttığının alarmıdır" değerlendirmesinde bulundu.

Civelek, GAZETE DURUM'a dış ticaret açığına ilişkin önemli değerlendirmelerde bulundu. Civelek'e sorduğumuz sorular ve yanıtları şöyle:

Dış ticaret açığının yüzde 268,1 artmasını nasıl değerlendiriyorsunuz? Bunun nedeni nedir?

Artışların farklı nedenleri olabilir. Tek bir nedene bağlamak doğru değil. Olağanüstü bir dönemden geçiyoruz. İstatistiklerimizin ne kadar sağlıklı olduğu da tartışmalı. Dış ticaret istatistiğindeki anormalliğin birinci nedeni, dünyada emtia fiyatları yüksek. Türkiye ham madde ithalatçısı. Burada bir sıkıntımız var. Artıran faktörlerden biri küresel koşullardaki değişim. İkincisi, Türkiye'deki siyasi irade faizleri tutmak uğruna birçok şeyi bu yanlışa göre kurgulamaya çalışıyor. Döviz kurunu baskı altında tutabilmek için pek çok şey deniyor. Kredi mekanizmasının genetiğiyle oynuyor. Kurumlar da kredi kullanabilmek ve kanallara uyabilmek için nakitte kalmak yerine stok yapmayı öngörüyor olabilir. “Aldığın krediyi döviz alımında kullanamazsın” baskısı yapıyorlar. Bunu öyle göstermemenin tek yolu bankadaki döviz hesabı yerine stoku artırmak. Bu da ticaret açığını artıran bir unsur. Ayrıca salgın döneminden geçtik. Türkiye'de üreten kesimlerde sıkıntılar var. Talep birden arttı. İş dünyasındaki maliyet koşulları dengeleri değiştirdi. Türkiye, tüketimdeki artışla ithalata daha fazla yönelmek durumunda kaldı. Bunu da bir faktör olarak dikkate almamız lazım.

İthalatın ihracata oranla daha çok artmasını nasıl yorumlarsınız?

Müdahaleli yaklaşımlar nedeniyle iş dünyası döviz hesabı tutmak yerine stoka gitmiş olabilir. Bu ithalatı artırır. İhracatın ithalatı karşılama oranını doğrudan düşürmüş olur.

Bu veriler reel sektör için ne ifade ediyor?

Türkiye ekonomisinde görünen şu: Bütçe açığı var. Cari açığımız büyüyecek. Kaynak açığımız da yüksek. Bu üç açığın yeni rekorlara koşması Türkiye için iyi sinyal değil. Reel kesim için de iyi sinyal değil. Başta reel sektör olmak üzere ekonomide belirsizliğin ve kırılganlığın giderek arttığının alarmıdır.

Sizce ilerleyen süreçte dış ticaret açığı azalacak mı?

Dış ticaret açığımız artıyorsa bugünün küresel koşullarında döviz kurunu kontrol altında tutabilmeniz giderek olanaksızlaşır. Faize uyguladığınız yaklaşımın da iflas etmesine yol açar. Siyasi iradenin yaptığında şunu görüyorsunuz: Madem ticaret açığının artmasını önleyemiyorum, cari açığı düşük göstereyim. Döviz çok büyük olmayacak havası yaratayım diye istatistiklerle oynayarak net hata noksan girişlerini yüksek göstererek, cari açığı düşük göstermeye çalışıyorlar.

Dış ticaret açığı kontrol altına alınabilir mi?

Ellerinde bunu önleyebilecek bir ideoloji yok. Sıkıntılılar. Sadece görüntüyü kurtarmak için, “cari açık büyümüyor” diye teselli arayacak bir hikaye yazmaya çalışıyorlar.

Kuru kontrol altında tutmanın zorlaşacağını ifade ettiniz. Sizce kur artacak mı?

Dış ticaret açığı arttığından daha fazla dış finansman bulmak gerekiyor. Bu koşullarda daha fazla dış finansman bulmak olanaksız. Rezervleri de fazlasıyla kullandığımıza göre kurlarda büyük baskı gelecektir. Kurlardaki baskı enflasyonu da yukarı götürecektir. Hükümetin iddialarını da boşa çıkaraktır. “Yanıldınız, yanlışsınız. Kafanızı değiştirin” havası her tarafta bunlara vurulacaktır. O yüzden bu fiyat açığın büyümesi bu ekonomi politikasında ısrar edenler için çok kötü haber.