Finansmana Erişim Neden Zor?

Hemen konuya geçen haftaki yazıma atıf yaparak girmek istiyorum. Okuyanlar hatırlayacaktır. Parası olanlar ve paraya ihtiyaç duyanların kısaca dertlerinden bahsetmiştim. Bir ara da kredi kullanmanın pardon kullanabilmenin artık sıkıntılı süreçlere tabi olduğunu ayrıntısına girmeden yazmıştım.

Bu hafta, "Firmaların banka kredilerine erişiminde neden sıkıntılı süreçler yaşıyoruz?" sorusunun yanıtını basitçe vermek istiyorum. Hatta kolay anlaşılması açısından örnek vereceğim.

Bildiğiniz üzere bankaların temel görevi cebinde parası olup, hemen harcamak istemeyen ancak bir taraftan da parasını değerlendirmek isteyen kesimin birikimlerini ödünç alıp, belirli süre ihtiyaç duyan kesime belirli bir bedel ile ödünç vermektir. Ancak bu işi yaparken kuşkusuz oyunun temel kurallarından da sapmamaları gerekir.

Son dönemde bankaların çeşitli işlemlerine ilişkin bugüne kadar hiç görmediğimiz uygulamalar yürürlüğe konulmaktadır. Müşteriler ise kredi tarafından eskisi kadar rahat hareket edemediklerini, gün geçtikçe kredi kullanmanın zorluklarını daha da fazla görmekte ve bu işe akıl sır erdirememekte.

Aslında krediye (finansmana) firmaların erişimini kısıtlayan durum şu: Merkez Bankası bankalara şunu söyledi: Vereceğiniz kredinin faizini kafanıza göre belirleyemezsiniz. Ben aylık olarak referans faiz oranı adı altında bir oran açıklayacağım. Siz de kredi faizini bu oranın en fazla %40 fazlasına kadar belirlerseniz sorun yok. Ancak üzerinde olur ise bu durumda vereceğiniz kredinin yanı sıra ayrıca devlete de uzun vadeli ve düşük faizli borç vermek zorundasınız. Nasıl mı? Şöyle:

Ocak ayı için Merkez Bankası’nın açıkladığı yıllık bileşik referans faiz oranı %10,31.

Eğer banka ticari kredi faizini %14,43’e (%10,31 x 1,4 katı) kadar uygularsa:

100 TL tutarında 3 ay vadeli mevduat topladı. 8 TL’si TCMB’ye yatırılacak (zorunlu karşılık). Kalan 92 TL maximum %14,43 faiz oranından kredi olarak verilecek.

Aynı banka ticari kredi faizini %14,44-18,56 (MB referans faiz oranının 1,4-1,8 katı) aralığında uygularsa:

100 TL tutarında 3 ay vadeli mevduat topladı. 8 TL’si TCMB’ye yatırılacak. Kalan 92 TL’nin tamamını kredi olarak veremeyecek. Çünkü yeni düzenlemeye göre vereceği her 1 TL’lik kredi için 0,20 TL’lik devlete uzun vadeli borç vermesi gerekiyor. Bu durumda en fazla 76,7 TL’lik kredi verebilecek, bu kredinin %20’si kadar tutarda 15,3 TL’lik de devlete düşük faizli uzun vadeli borç verecektir (DİBS alacaktır).

Diğer bir seçenekte, banka vereceği kredi faizini 18,57’nin üzerine çıkarırsa:

Yine 100 TL tutarında 3 ay vadeli TL mevduat toplayacak, bu durumda en fazla 48,42 TL’lik ticari kredi verebilecek, kullandırdığı kredinin %90’ı kadar tutardaki 43,58 TL’yi de devlete uzun vadeli ve düşük faizli olarak kullandıracaktır.

Aslında her 3 senaryoda da banka 100 TL mevduat topladı. Topladığı paranın tamamını bir yerlere verdi. Kendisinde hiç kalmadı.

Ancak taraflardan birisi burada ilk sırada mağdur oldu. Kim mi? Ticari işletmeler, getirilen uygulamalar sonucunda kullanabileceği kredi miktarı 92 TL’den 48,42 TL seviyesine kadar indi.

Şimdi ilk aklınıza şu gelecek: banka o zaman %14,43’den daha düşük faizli kredi neden kullandırmıyor da firmaları zora sokuyor. Neden yüksek faiz uygulamaya kalkıyor?

Neden mi?

Sebebi şu: bankanın hiçbir giderini (çalışan ve diğer işletme giderleri, kredinin geri dönmeme maliyetini vb.) dikkate almadığımız durumda bile bahse konu 100 TL tutarındaki 3 ay vadeli mevduatı topladığı müşteriye ödediği faiz oranı fiili rakamlara göre ortalama % 24,03.

Son senaryoda kredi faizini %18,57’nin üzerine çıkardığında verilebilecek kredi tutarının kaç TL’ye düştüğünü gördünüz.

Yanlış hesap Bağdat’tan dönermiş. Bağdat ise artık çok uzakta değil.