SAKARYA GAZ SAHASI VE GAZ KEŞİFLERİ

Petrol ve gaz endüstrisinde büyük ticari keşif ilanları, gelişmiş ülkelerde sadece sektör gazete ve dergilerinde yayınlanır. Devasa bir keşif ise FT, Times, Washington Post gibi gazetelerde, büyük medya kuruluşlarının ikinci sayfalarında rutin bir haber olarak çıkar. Ancak bizde gaz ve petrol keşifleri her zaman siyasi bir mülahaza olarak kamuoyunda tartışılır.

Karadeniz açıklarında Sakarya Gaz Sahası'nda da ilk günden büyük törenlerle, tüm televizyonlarda naklen yayınlarla keşif ilan edilmiştir. Ultra derin sondajı kendi içerisinde jeolojik, teknik, ticari riskleri barındıran bir faaliyettir. Çok dikkatli olunması gerekir. Her yerde BP’nin Meksika Körfezi'nde başına gelen olayı örnek veririm. Yani sadece arama/keşif dönemlerinde değil işletme dönemlerinde de çok büyük riskler vardır. Yerin altı bilinmezliklerle doludur. Hele hele 200 metreden sonra H2S ile dolu olan Karadeniz.

TPAO Karadeniz’deki Sakarya Gaz Sahası'nın rezervinin değerlendirme çalışmasını petrol/doğal gaz endüstrisinde bilinen bir firma olan Teksaslı firmasına yaptırmıştır. Petrol/gaz endüstrisinde yapılan sismik çalışmalar, kuyu çalışmaları, uzun dönemli kuyu test çalışmaları, karotlar vs. gibi bilgilerin bağımsız ve kabul edilmiş otoritelere gönderilerek onlardan gelen raporlara göre CPR (Competent Person Report) nihai yatırım kararları (FID) verilir. Sakarya sahasında ise rezerv ilanı Ağustos 2020’de yapılmış ve nihai yatırım kararı Temmuz 2021’de verilmiştir. Nihai yatırım kararının verilmesinden önce bu tür bir raporun temin edilmesi ve yatırım kararının ona göre verilmesi endüstri pratiğidir. Bu usul ile ultra derin deniz yatırımlarındaki riske atılan yatırım tutarının da büyüklüğü ve risklerin değerlendirilmesi ile birlikte hazmedilebilir riskler alınır. Bu ve benzeri raporlar olmadan yatırım kararı verilmesi son derece risklidir. Bu ve benzeri raporların, nihai yatırım kararının verildiği Temmuz 2021’de alınmış olması gerekir. Bu raporların sonucuna göre yatırım kararının verilmiş olması gerekir.

TPAO’nun açıklamasına göre üretilebilir rezervi (Recoverable gas) 540 milyar metreküp olarak DeGolyer & MacNaughton tarafından çalışılarak açıklamış. Yine TPAO’nun açıklamasından Sakarya ve Amasra sahalarından (iki ayrı saha) TOPLAM Yerinde Gaz Miktarı (Gas in Place) olarak 1 trilyon metreküp açıklanmıştır. Öncelikle bu miktarın iki farklı rezerv sisteminin toplamı olduğunu ve üretilebilecek bir miktar OLMADIĞINI vurgulamak gerekir.

Petrol ve doğal gaz endüstrisinde en riskli kısım “arama/üretim” faaliyetleridir. Değer zincirindeki bu tür faaliyetlerde yapılan sermaye yoğun yatırımları ve finansmanın ÖZKAYNAK ile yapılması zorunludur. Hiçbir kreditör, multilateral, Eximbank, ticari banka ya da finansör arama/üretim riskini dünyada almaz. Bu tür yatırımlarda şirketler daha çok borsalara açılarak ya da borsalardaki yatırımcısının risk iştahı ile yaptırımlarını yaparlar. Alınan risk, harcanan para hissedarların parasıdır. Türkiye’de Karadeniz’de TPAO tarafından yapılan yatırımda vergi mükelleflerinin, yani kamunun parası olup harcanan, riske atılan yatırımların risklerinin yatırımcılara anlatılması gerekmektedir. Bu nedenle DeGolyer&MacNaughton’un raporunun kamuoyuna şeffaf bir şekilde açıklanması gerekmektedir.

Proje iki faza bölünmüştür. Şu anda yapılan çalışmaları devam eden Faz-1’dir. Bu işin EPCI (Engineering, Procurement, Construction, Installation) sözleşmesi 15 Ekim 2021 tarihinde Schlumberger- Subsea 7 konsorsiyumu ile imzalanmıştır. Benim takip edebildiğim kadarı ile bir ihale yapılmamıştır. İşin kapsamı ile ilgili detay bilgi yoktur. İşin 3,2 milyar USD olduğu sektör ile ilgili uluslararası medyada çıkmıştır. Sadece Schlumberger firmasının borsaya yaptığı açıklamadan işin kapsamında deniz altı üretim sistemleri (SPS-Subsea Production Systems) kuyu tamamlama faaliyetleri, deniz bağlantı hatları (SURF-Subsea Umbilical Risers Flowlines) ve erken üretim tesisi (EPF-Early Production Facility) olduğu anlaşılmaktadır. Schlumberger, 10 Milyon metreküp/gün (350 MMscfd) kapasiteli karada kurulan Gaz İşleme Tesisi'nin inşaatı ve devreye alınmasından sorumludur. Derin denizde yapılan faaliyetler ise Schlumberger’in iştiraki Onesubsea ile Subsea 7 tarafından yapılmaktadır.

Bu tür projelerde inşaat tamamlandıktan sonra devreye alma, commisioning, testler vs. gibi çalışmalar 4-6 ay arasını bulabilmektedir. Yani 2023’ün Mart sonunda ancak kuyu başında belki meşale yakılabilir ya da gaz işleme tesisi ve ölçüm istasyonunun testleri için gaz alınabilir. Yine sektör yayınlarında 2024 yılında ticari üretime geçecek Sakarya Gaz Sahası’nın (Sakarya Phase 1 Conventional Gas Field, Turkey / offshore-technology.com) 2024 yılında yaklaşık 6,5 mcmd (milyon metreküp/gün kısaltması) ile üretime başlayıp 2025 yılında plato periyod olan 10 mcmd ile 2030 yılına kadar devam edeceği 2031 yılından itibaren kuyuların yaşlanması ile beraber verimlerinin de düşmesi ile tedricen üretim miktarlarının düşeceği ve 2057 yılında da sahanın ekonomik ömrünü tamamlayacağından bahsedilmektedir. Bu açıklamaları şöyle ifade edebiliriz: Bakım onarım ve çeşitli üretim kesintilerini de dikkate aldığımızda ilk yıl yani 2024'te 2 milyar metreküp ile başlayan üretim 2025’te 3,5 milyar metreküpe çıkacak ve 2031'den sonra da tedricen ortalamasını yıllık 3 milyar metreküp aldım (iyimser tarafta kaldım). Böylece faz 1 kapsamında ekonomik ömrü boyunca yaklaşık 100 milyar metreküp gaz üretilecektir. Kuyu sondajları, kamulaştırma vs. hariç yapılacak yatırım 3,2 milyar USD olacaktır. Buna kamulaştırma, kuyu sondaj maliyetlerini ve diğer beklenmeyen giderleri de ekleyince sanırım 4,5 milyar dolara yaklaşacaktır demek çok da yanlış olmaz. Buradan çıkacak birim gaz fiyatı da 320$/1000metreküpün üzerinde 450 $/1000 metreküplere yaklaşacaktır. Bu da kuyu başı maliyeti. Burada verdiğim rakamlarda dolar faizi ve paranın zaman değerini de hesaba katmadım.

Peki şu anda BOTAŞ’ın konutlara satış fiyatı nedir? Konutlara Aralık 2022 döneminde 4.080,634 TL/1000 metreküptür. Yani 218 $/1000 metreküp.

Şimdi iki fiyatı kıyasladığınızda acaba Sakarya Gaz Sahası'ndan çıkacak gaz ucuz olacak mıdır sorusunun cevabını bulabiliriz.

Şimdiye kadar sübvansiyonla maliyetinin altında zarar eden BOTAŞ’ın yanına bir de maliyetinin altında satan TPAO’yu da listeye eklersek Türkiye tüm gayrisafi milli hasılasını doğal gaza yükleyip herkes evinde 24 derece oda sıcaklığında kışı güzel geçirecek demektir.

Ne de olsa yerli gaz bulduk. Kamuoyu ucuz gaz bekliyor.