CİNSEL SAPKINLIKLARLA BAĞLANTILI BOZUKLUKLAR

Cem Keçe

Psikopatolojik görüş, sapkın cinselliği bir bireyin psikopatolojik bozukluğunun bir belirtisi olarak tanımlar. Bunu yaparken, başka bir yetişkin insanla normal bir cinsel nesne seçimiyle sonuçlanan, doğal, evrimsel temelli ve özünde kültürler arası değişmeyen bir cinsel gelişimin var olduğu varsayımı yapılır. Biyolojik temelli ve değişmez bir cinsellik gelişimini varsayan psikopatolojik görüşün aksine, kişilerarası, sosyal-psikolojik görüş, anormal cinselliğin tanımlarında ve sınıflandırmalarında yargısal, kültürler arası ve tarihsel farklılıkları vurgular. Temel varsayım, doğal ve normal cinselliğin tek bir açık cinsel nesne sınıfına yönelik olmadığı, ancak birçok ifade biçimine sahip olabileceğidir. Sapma, bazı cinsel davranışları “normal” ve diğer davranışları “anormal” olarak tanımlayan bir kuralın belirtildiği bir sosyal anlaşmanın sonucundan başka bir şey değildir. Bununla birlikte, “parafilik sapma” ve “şiddet içeren cinsel davranış” arasındaki fark hakkında çok fazla kafa karışıklığı devam etmektedir. Bazı uzmanlar şiddet içeren cinsel davranışı bir parafilinin sonucu veya hatta bir semptomu olarak kavramsallaştırmasına rağmen, diğerleri buna katılmamakta ve şiddet içeren cinsel davranışı birçok farklı faktörün neden olabileceği kabul edilemez sosyal ve kişilerarası davranış olarak görmektedir. Bu kavramsal karışıklık, “cinsel obsesif-kompulsif bozukluk”, “cinsel dürtü bozukluğu”, “seks bağımlılığı”, “sapkınlık” ve “parafili” gibi terimlerin eş zamanlı ve çoğu zaman iyi ayrılmamış kullanımıyla daha da artar.

Cinsel sağlık bilimi uzun zamandır cinsel sapkınlıklar (parafililer/perversiyonlar) ve cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozuklukları (CSBB-parafili bağlantılı bozukluklar) göz ardı etmiştir. Bu durumun nedeni, kısmen yaygınlık oranlarına ve tedavi sonuçlarına ilişkin çalışmaların az olması, kısmen de diğer cinsel bozuklukların aksine bunların kişilerce gizli tutulmasıdır. Ama yine de bu durumlar utanç ve suçluluk duygularına, depresyona, anksiyeteye, çoğunlukla da ekonomik ve kişilerarası alanlarda olumsuz sonuçlara yol açabilmektedir. İşte bu yüzden cinsel terapistler ve diğer ruh sağlığı profesyonelleri gerekli görüldüğünde ve talep edildiğinde böyle bir durumun olup olmadığını araştırmalı ve destek sunmalıdırlar.

Sapkın cinsel davranışlar ve fanteziler normal cinsel birleşmeyi idaresi altına aldığı zaman, yani nefes alıp vermek gibi bir “gereksinim” halini aldığında bir “cinsel sapkınlık” olarak değerlendirilebilir. Örnek olarak, bir kadın eldivenini fetiş nesne olarak kullanarak mastürbasyon yapan ve bunu normal cinsel birleşmeye tercih eden ve eldiven olmadan ereksiyonunu sürdüremeyen bir erkek sapkındır. Partnerine eldiven giydiren ve bu cinsel ilişkide zevki eldivenin verdiğini düşünen, hayal eden ve buna “bağımlı olan”, bu hayal olmadan sertleşemeyen kimse sapkındır. Ama zaman zaman partnerinin eldiven veya çorap giymesini “isteyen” yani, fetişi triliçe tatlısı yemek gibi bir istek olarak gören ve bu şekilde aldığı zevki arttırmak isteyen kişi “normal” bir kişidir.

Tıbbi seksoloji, psikiyatri ve psikoloji bilimi, cinsel davranış seçimlerinin yargılayıcısı olmamak için ciddi çabalar göstermelidir. Bu yüzden “hukuken suç”, “normlar”, “normal”, “normalden sapma” ve “cinsel sapkınlık” kavramlarının birbirine karıştırılmaması gerekir. Bu nedenle cinsel sapkınlık teriminin kullanımı; (1) seks davranışlarında insan olmayan nesnelerin kullanıldığı, (2) kişinin cinsel partnerine ya da kendisine gerçek anlamda acı verdiği, (3) partnerini ya da kendisini aşağılayıcı davranışlarda bulunduğu, (4) cinsel davranışların çocuklara ya da rızası olmayan yetişkinlere yöneltildiği durumlarla sınırlandırılmalıdır. Cinsel sapkınlık denebilmesi için kişinin zorunlu ve tekrarlayıcı, istekten gereksinime dönüşen, bağlı değil bağımlı bazı koşullara bağlı olarak boşalması veya orgazm olabilmesi gerekir.

Zaman zaman yapılan farklı ve sıra dışı cinsel etkinlikler cinsel sapkınlık olarak değerlendirilmez. Normlar belirlenirken; (1) karşılıklı rıza, (2) çocukların ve ergenlerin biyopsikososyal olarak korunması, (3) içinde yaşanılan yüzyılın değerleri, (4) kadın ve erkeğin doğasına uygunluk, (5) uluslararası örgütlerin son bilimsel görüşleri ve (6) cinsel haklar ve insan hakları evrensel beyannamesi göz önüne alınmalıdır. Normlar, içinde yaşanılan toplum için bir çan eğrisi oluşturur ve bu eğrinin ortasında kalan cinsel davranışlar normal olarak değerlendirilebilir. Ancak bu eğrinin sağında ve solunda kalan davranışlar cinsel sapkınlık olarak değerlendirilmez, “normalden sapma” olarak görülebilir.

Normalden sapmalar ise yukarıdaki kriterleri kapsadığında cinsel sapkınlık olarak tanımlanabilir. Cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar, “sıra dışı cinsel davranışlar” veya “normalden sapma” olarak ele alınabilir. Çünkü geçmişten bu yana cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklara hem bağımlılık hem de dürtü kontrol bozukluğu gözüyle bakılmıştır. Ancak cinsel davranışlar, özellikle erkeklerde, büyük ölçüde biyoloji güdümlüdür. Her ne kadar kendilerini rahatlatmak için davranışsal aşırılıklar gösterebilseler de aşırı uyuyan ya da susayan insanlar uyku ya da sıvı bağımlısı olarak tanımlanmamaktadır. Cinsel davranışlar için de aynı durum geçerli olabilir.

Cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar, sıkıntıya ya da önemli ölçüde psikososyal bozulmaya neden olan, temelde cinsel dışavurumun normatif özelliklerini kapsayan tekrarlayıcı, yoğun cinsel uyarımlı fanteziler, dürtüler ve davranışlar olarak tanımlanır.

Cinsel sapkınlıklar ile cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar arasındaki en önemli fark, cinsel uyarılmaya neden olan nesneler açısından sapkın cinsel davranışların çoğu zaman toplumsal olarak alışılmadık ya da sapkınca olduğunun düşünülmesi ama diğeri hakkında durumun böyle olmamasıdır. Ayrıca cinsel sapkınlık içermeyen spesifik davranışların farklı bir tanı kategorisi olarak tanımlanmasına yardımcı olacak deneysel araştırmaların yetersizliğinden dolayı, Amerikan Psikiyatri Birliği tanısal kılavuzlarında (1) gözetlemecilik bozukluğu, (2) göstermecilik bozukluğu, (3) sürtünmecilik bozukluğu, (4) cinsel özezerlik (mazoşizm) bozukluğu, (5) cinsel elezerlik (sadizm) bozukluğu, (6) pedofili bozukluğu, (7) fetişizm bozukluğu ve (8) karşı giyim (travesti) bozukluğu şeklinde sıralanan cinsel sapkınlıklara yer vermiş ama cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklara yer vermemiştir.

Tıpkı cinsel sapkınlıklar gibi, cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar da kadınlara kıyasla erkeklerde daha yaygındır, zamanla azalırlar veya çoğalırlar (genellikle stres ve kaygı durumlarında artış gösterirler), zorunlu ve dayatmacı bir şekilde yaşanırlar. Cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluğa sahip birçok kişide, bu duruma ek olarak duygudurum bozuklukları (distimik bozukluk, bipolar bozukluk, majör depresyon), anksiyete bozuklukları, madde kötüye kullanımı ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu gibi diğer dürtü bozuklukları görülebilir. Ayrıca tüm bu olumsuz psikolojik durumlar çiftin ilişkisini bozar. Bu nedenle çift ilişkisinin ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmesi gerekir. Çünkü cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar, çiftin sadece cinsel ilişkisi üzerinde olumsuz sonuçlar doğurmaz, kişinin partneriyle olan ilişkisinde de yıkıcı sonuçlara yol açar ve bu durum terapinin başarısını belirlemede önemli olabilir. Tedavi açısından sistemik bir yaklaşım gerekir. Cinsel davranışların kontrol altına alınmasının yanı sıra güncel yaşam olaylarına ağırlık vermek de önemlidir.

MetaSeks cinsel terapi, grup terapileri genellikle tek başına davranışı ortadan kaldırmasa da bilişsel-davranışçı müdahaleler ile birlikte fayda sağlayabilir. Dürtüsel davranış üzerinde ilk kontrolü sağlamak açısından ilaç tedavisi özellikle önem taşır. Cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar aşağıdakileri içerir:

1. Kompulsif mastürbasyon (kişinin takıntı halinde sürekli mastürbasyon yapması)

2. Hiperseksüalite (uzun süreli, farklı partnerlerle rastgele cinsel ilişkilerde bulunma)

3. Pornografi bağımlılığı

4. Sorunlu Sanal Seks (telefonda seks yapma, internet seks bağımlılığı, sorunlu siber seks, kompulsif sanal seks)

5. Şiddetli cinsel istek uyumsuzluğu (aynı partnerle)

6. Başka türlü adlandırılamayan cinsel sapkınlıklarla bağlantılı bozukluklar (ilişki bağımlılığı ve aşk düşkünlüğü, sınır ihlalleri ve ısrarcı cinsel taciz vb.)