Avrupa soğuyor, depolar boşalıyor ve toplum geriliyor

Özgür Çoban

Avrupa'da hava giderek daha fazla soğuyor. Özellikle kuzey ülkelerinde akşam saatlerinden itibaren başlayan keskin soğuk, insanların daha fazla ısınma ihtiyacı hissetmesine neden oluyor. Politikacıların temennilerinin aksine Avrupa'yı oldukça soğuk bir kış beklediği ifade ediliyor. Rusya'nın 1 Eylül'de gaz arızını tamamen kesmesinin ardından girilen dar boğazı başta ABD olmak üzere çeşitli ülkelerden sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithal ederek aşmaya çalışan AB, depoları yüzde 90'a kadar doldurmayı başardı ancak kış beklenenden önce bastırdı ve insanlar kaloriferleri yoğun bir şekilde kullanmaya başladı. 

Avrupa bu kış depolarda biriken gazı kullanarak ısınmayı başarsa ya da elektrikte hiç kesinti yapmadan bahara çıkabilse dahi gelecek kış ne olacak? Bu soru şimdiden Avrupa kamuoyunda yoğun bir şekilde tartışılıyor. Taşıma doğal gaz ile değirmen daha ne kadar döner kimse bilmiyor. Görünen o ki gelecek kış AB'nin depoları yüzde 80'e kadar doldurma hedefinden daha gerçekçi bir yaklaşıma ihtiyacı olacak ve daha büyük zorluklarla mücadele etmek zorunda kalacak. 

AB, Ukrayna'daki savaş ile birlikte bir gerçeğin farkına vardı. Neydi o? Parasını ödeyerek alsa da enerji konusunda Rusya'nın rehinesi durumunda olduklarını fark ettiler. Rusya gazı kesince ne yapacaklarını bilemediler. Hatta bazı politikacılar, Putin'e, "Stalin bile yapmazdı bunu" diye sitem ettiler ama sonuç değişmedi tabii olarak. Avrupa Komisyonu Başkan Yardımcısı Josep Borell, bu konuya ilişkin, "Enerjide bağımlıyız doğru ama şunu yapmamalıyız, bir bağımlılıktan diğerine gitmemeliyiz. Bu enerji meselesini AB içinde çözmememiz gerekiyor" dedi. 

Açıkça görülen bir şey var ki Avrupa'nın bu kışı atlatabilmesi için sağlam bir gaz tasarrufu yapması gerekiyor. Bu da tüketimin iyice azaltılması anlamına geliyor. Ancak hava soğudukça bunun pek mümkün olmadığı görülüyor. Örneğin, Almanya'da hane halkı gaz tüketimi, soğuk hava nedeniyle eylül sonunda geçen mart ayından bu yana en yüksek seviyeye sıçradı ve talep 2018-2022 dört yıllık ortalamasının yaklaşık yüzde 14 üzerinde gerçekleşti. İşte bu Almanya açısından gerçek bir tehdit oluşturuyor. Hele hele toplumu geleneksel olarak çok gergin ve nefret provokasyonlarına açık olan Almanya'nın bu kış neonazilerin şov sahnesine dönüşeceğini şimdiden rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunun üzerine Kuzey Akım'dan gaz gelmeye devam etmesine yönelik umutların geçen ayki şüpheli sabotaj olayları nedeniyle tamamen suya düşmesini de eklersek tablonun daha da sıkıntılı bir hal aldığını görmek zor olmayacaktır. Moskova'nın, Ukraynalı enerji şirketi Naftogaz'a yaptırım uygulama ve Avrupa'ya giden gaz yollarından birini kapatma tehdidi ete kemiğe bürünürse Rusya kesintilerinden kaynaklanan durum daha da kötüleşebilir. 

Açık kapanmıyor

Avrupa, sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) ithalatını artırıyor ve gerekli alt yapıyı genişletiyor ancak Rusya'dan gelen gazın kesilmesi Avrupa piyasasında da gaz fiyatlarını yükseltiyor. Örneğin, Hollanda gazının fiyatı geçen yılın bu zamanına göre yaklaşık yüzde 80 daha yüksek. Refinitiv Avrupa Gaz Araştırması Başkanı Wayne Bryan, Reuters'a, "Bu yıl şimdiye kadar ilave LNG alımı, yıkımı engelledi ancak Avrupa'nın aynı ilaca daha fazla ihtiyacı var" dedi. Tanker tanker gelen LNG'nin dahi Rus gazından doğan açığı telafi etmeyeceği açık bir şekilde görülüyor. Azerbaycan, Kuzey Afrika ve Norveç'ten gelen boru hatlarında gaz arzı arttı ancak bu da Rusya'nın sağladığının çok altında kaldı.

Diğer büyük tehlike Avrupa'nın endüstriyel gaz talebi... Yüksek gaz fiyatlarının alüminyum, çelik ve amonyak gibi enerji yoğun sektörlerdeki fabrikalarda üretimin tamamen durmasına yol açabileceği ifade ediliyor. Endüstriyel bir çöküşten söz ediliyor burada. Konutlara gaz sağlama konusunda yaşanabilecek bir sıkıntı dahi aşılamazken koca bir endüstri nasıl çevrilecek? Refinitiv, kamu hizmetleri sırasında beliren enerji talebinin bu yıl geçen yıla göre yüzde 30 daha yüksek olabileceğini tahmin ediyor. Örneğin, elektriğinin önemli bir kısmını Avrupa'dan ithal eden İngiltere, Avrupa'daki sıkıntılar nedeniyle bu kış kesintiler konusunda vatandaşı şimdiden hazırlıyor. 

Bunun yanı sıra, Bank of America Analisti Francisco Blanch, Avrupa'da gaz fiyatlarının normalleşmesinin 5 ila 10 yıl sürebileceğini söyledi. Blanch'ın tespiti krizin büyüklüğü hakkında bir fikir veriyor sanıyorum. 

AB, enerji krizini aşabilmek için olabilecek her tedbiri aldı, her çözüme başvurdu ancak kısmen başarılı olabildi. Geriye yapılacak tek şey olarak "dua etmek" kalıyor sanıyorum: "Kış soğuk geçmesin", "Savaş bitsin", "Putin akıllansın" vs...