Güneş fırtınası küresel felaketlere yol açabilir

Türker Arıkan

NASA ve ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi'nin (NOAA) modellerini inceleyen uzay hava fizikçisi Tamitha Skov'un, güneş fırtınası uyarısında bulunarak, Twitter’dan tarih vermesi gündem oldu. Elektronik çağda yaşanabilecek manyetik bir fırtınanın yaratacağı etkinin, dünya çapında ekonomik krizlere, yangınlara, elektrik ve internet kesintilerine yol açabileceği öngörülüyor. 

Dr. Tamitha Skov, “Güneş fırtınası 14 Nisan tarihinde Dünya'ya çarpacak. 14-15 Nisan'da Kuzey Işıkları'nı orta enlemlere getirebilir." diyerek, 'G2' yani 'orta dereceli fırtına' kategorisine ulaşma ihtimalinin, yüksek enlemlerde yüzde 80, orta enlemlerde yüzde 20 olacağı öngörüsünde bulundu. Skov, bunun gerçeklemesi durumunda elektrik, uydu, GPS, cep telefonu, internet ve uydu TV sinyallerinde çökmelerin yaşanabileceğini vurguladı.

Güneş'te bu hafta meydana gelen patlamalar, uzmanları endişelendirdi. Dünya'nın bu patlamalar neticesinde jeomanyetik fırtınaların hedefi olduğunu belirten NOAA'ya bağlı Uzay Hava Tahmin Merkezi (SWPC) program koordinatörü Bill Murtagh de çarpıcı açıklamalarda bulundu.

Daily Star'ın haberine göre Murtagh, “Son yıllarda son derece az faaliyet vardı. Ancak şimdi bu güneş döngüsü içinde arttığını gözlemledik. Gelecek güneş döngüsünde maksimuma ulaşacak. Bunun 2025'te olmasını bekliyoruz. Bu bir çeşit uyanma aşaması” dedi.

Teknoloji çağında dünya, henüz bir güneş fırtınası ile karşılaşmadı. Dolayısıyla gerçekleşmesi öngörülen felaketlerin sonucunda neyin ne kadar etkileneceği kestirilemiyor. İnsanların neredeyse bütün işlerini internet üzerinden dijital olarak gerçekleştirdiği dönemde mobil cihazların bile düzgün çalışmayacağı tahmin ediliyor.

Söz konusu fırtınalar, güneşin püskürmesi sonucu büyük kütlelerdeki plazmaların fırlatılması ile oluşuyor. Bu patlamaların boyutu güneşin hareketlerine göre artabilir veya azalabilir. Jeomanyetik de denilen dünyanın manyetik alanına kapılan bu parçacıklar, güneş rüzgârları ile taşınarak dünyaya isabet edebiliyor. Güneş fırtınalarının bilinen etkilerinden biri 'Aurora Borealis' olarak adlandırılan kuzey ışıklarıdır.

Tarihteki güneş fırtınaları

Bu zamana kadar gerçekleşmiş en güçlü güneş fırtınası, 1859 yılında kaydedildi. 'Carrington Olayı' olarak bilinen fırtınanın sonucunda Ekvator bölgesine çok yakın bir ülke olan Küba’da bile kuzey ışıklarının görüldüğü ifade ediliyor.

1921 yılının mayıs ayında Amerika Birleşik Devletleri’nin New York kentinde güneş fırtınasının ortaya çıkardığı kuzey ışıkları gözlemlenirken birçok telgraf ofisinde ve elektrik tellerinde manyetizmadan dolayı yangınların çıktığı görüldü. Olay sebebiyle İsveç, İngiltere, Hindistan, Yeni Zelanda'da da problemlerin yaşandığı kayıtlara geçmişti. 

Son üç yüzyılın bütün güneş hareketleri raporlanırken şu ana kadar 24 adet güneş döngüsü faaliyet gösterdi. On, yüz ve bin yıllık döngülere sahip güneş fırtınalarının, bin senede bir gerçekleşen evresine 'Mega Güneş Fırtınası' adı verilirken en büyük etkiye sahip olması ile biliniyor.

Güneş fırtınası nedir?

Güneşte yaşanan püskürmeler ile patlamaların sonucu olarak yüksek enerji barındıran parçacıkların dünyaya isabet etmesiyle oluşan doğa olayına güneş fırtınası denir.