“Türkiye’ye reel yatırım gelmeyecek”

Deniz Dalgıç

ANKARA- İktisatçı Prof. Dr. İzzettin Önder, Türkiye’nin şu an 885 olan CDS’inin (Credit Default Swap/Kredi Risk Birimi) yükseldiğine işaret ederek, “Yatırım yapılamaz bir ülke konumuna geldik.  Yanlış kur politikasının ortaya koyduğu fiyat artışı karşısında insanlar ezilirken, seçime gitmeye çalışan bir iktidar… Fiyatlar gıda maddelerinde yüzde 100’ün üzerinde seyrederken, TÜFE’ye göre yüzde 78’ken ancak yüzde 30-40 yapabilen bir iktidar… Merkez Bankası’nda para yok” dedi. Önder, yatırımcının bu risk ortamında Türkiye’ye güvenmeyeceğine dikkat çekerek, “Türkiye’ye reel yatırım gelmeyecek. Finansal yatırım ise belki gelebilir. Fakat bunun gelmesi daha kötü bir şey. Çünkü bu piyasadan çıktığı zaman bir kriz yaratacaktır. Bir ülkeye özellikle bizim gibi para piyasası, finansal piyasası sığ olan bir ülkeye yabancı paranın gelmesi reel yatırımcıları korkutur. Çünkü en ufak bir kıpırdanmada bu para bir saniyede yurt dışına çıkar. Çıktıysa da müthiş bir kriz yaratır” diye konuştu.

Prof. Önder, GAZETE DURUM’a artan CDS’i değerlendirdi. Önder’e sorduğumuz sorular ve yanıtları şöyle:

Türkiye’nin CDS’inin 885'e çıkmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu bir risk unsuru ve giderek yükseliyor. Yatırım yapılamaz bir ülke konumuna geldik. Bugün hükümetin ödemesi gereken 180 milyar dolar ve cari açığı eklersek 40 miyar doları geçecek bir borç var. Nereden baksanız 200’ün üzerinde; 230-240 milyar dolar para bulması ve ödeme yapması lazım. Onun dışında, bir savaş sürüyor. Bunlar harcamadır. Ben bir bombalamanın maliyetini bilmiyorum, bütçelerde bunu göremezsiniz. Örtülü şekilde ödeme yapılır o nedenle göremezsiniz. Yanlış kur politikasının ortaya koyduğu fiyat artışı karşısında insanlar ezilirken, seçime gitmeye çalışan bir iktidar… Fiyatlar gıda maddelerinde yüzde 100’ün üzerinde seyrederken, TÜFE’ye göre yüzde 78’ken ancak yüzde 30-40 yapabilen bir iktidar… Merkez Bankası’nda para yok. Ve yeni bir haber; doğal gaz alımı için TÜPRAŞ bir Alman bankasından borçlanmaya başladı. Kaldı ki önümüz yaz, doğal gaz kullanımı azalacaktır.

Yatırımcılar bu ortamda Türkiye’ye yatırım yapar mı?

Durumun kötü olmasını görenler, yatırımcılara yön veren kuruluşlar, “Ben gidersem Türkiye’ye finansal araç olarak veya fiili yatırım olarak ne olur?" buna bakarlar. Türkiye'yi bu durumda, “Yatırım yapılamaz bir ülke” olarak değerlendirirler. Ben bu ifadeyi bir iktisatçı olarak şöyle yorumluyorum: Bir kere reel yatırım Türkiye’ye gelmez. Finansal yatırım bir ara kaçak bulursa gelebilir. Faizler yüksek. Piyasalar yüksek faiz toplayabiliyor. O sırada onun aleyhine olabilecek bir indirim yapılamaz. “Hükümet yapamaz, imkansız” demiyorum. Fakat fiilen ekonomide yapılamaz çünkü yapılırsa faizler daha fazla yükselme eğilimi içinde olacaktır. Her ne kadar fiyat baskılansa da piyasa faizleri yüksek. Merkez Bankası politika faizini sabit tutarak en azından istikrar sağladı. 

Türkiye’ye reel yatırım gelmeyecek. Finansal yatırım ise belki gelebilir. Fakat bunun gelmesi daha kötü bir şey. Çünkü bu piyasadan çıktığı zaman bir kriz yaratacaktır. Bir ülkeye özellikle bizim gibi para piyasası, finansal piyasası sığ olan bir ülkeye yabancı paranın gelmesi reel yatırımcıları korkutur. Çünkü en ufak bir kıpırdanmada bu para bir saniyede yurt dışına çıkar. Çıkarsa müthiş bir kriz yaratır. Fakat bu esnada reel yatırım çıkamaz. Bu durağandır. Finansal yatırımın gelmesi kendi içinde çok büyük bir risk unsurudur. Onlar riske bakarak gelir veya gelmez ama gelmiş olmaları bizim için büyük bir risk unsurudur. Maalesef “Denize düşen yılana sarılır” demem yanlış olmaz. Hükümet böyle bir fırsat bulduğunda yapabilir. Hatta yüksek faizle dışarıdan para bulmaya çalışır. Yapıyor da bunları ara sıra. 

Sizce ekonomi ve CDS nasıl düzelir?

Bizim iktisatçılarımız AKP’nin ilk dönem yani ilk 10 sene iyi, ikinci 10 sene kötü olduğunu söyler. Böyle bir şey yok. AKP’nin her dönemi aynıydı. İlk dönemin iyi yansımaları vardı. Çünkü arkasında IMF vardı. Eğer IMF tekrar arkaya geçerse ya da AKP kabul ederse, çünkü IMF güvencedir. O zaman yatırımcı diyor ki; “Evet, bunların ellerini kollarını bağladılar. Hukuk açısından, finansal açıdan oynayamayacaklar. IMF’nin uluslararası kuralları var. Gidilebilir oraya.” Bu ne demektir? Para gelebilir. İşte bu AKP’nin ilk döneminde oldu. Çünkü AKP, 2002’de iktidara geldi ve döviz kurunu dalgalı hale getirdi. Çünkü 2001 Şubat ayında derin kriz ortaya çıktı. Döviz kuru 3 veya 6 ayda bir ayarlanmak üzere Amerikan Doları’na bağlandı. Bunu neden yaptılar? Ben de anlamıyorum. İktisatçılar biliyordu; böyle zayıf bir ülkenin parası güçlü bir ülkenin parasına sabitlendiğinde, buna çıpalanmak deniyor, çıpalandığında 8 veya 15 ayda bir kriz ortaya çıkıyor. Nitekim, bizde de şubatta kriz oluştu. Dalgalı kur oldu.

Sonuç olarak para geldi. Dünyada da bol para vardı. Arkada da IMF vardı. AKP bunları aldı, betona yatırdı. Dışarıdan mal geldi. O malı alabilmek için dışarıdan para da geldi. Yani mallarını sattılar. Çünkü IMF programına baktığımızda ekonomi tümüyle açılmıştı. Hızla özelleştirmeye gittiler. Bütçeye para girdi. Dışarıdan para geldi. 1989 yılında çıkan 32 sayılı karar; Özal’ın büyük bir sahtekarlıkla ekonomiye attığı kazıktır. Finans dünyasından bütün yabancılar buraya gelebilirler. Dışarıdan para geldi. Çünkü dediler ki “Biz paranızı götürüyoruz.” Peki nasıl alacaklar? Biz parayı da götürüyoruz. Ne demektir bu? Torunlarımızı borçlandırmış oluyoruz.

FED'in faizleri yükseltmesinin ardından ekonominin seyrine ilişkin ne söyleyebilirsiniz?

Bu dönem, bir kere FED faizleri yükseltmeye başladı. Kriz nedeniyle dünyaya saçtığı dolarları geri çekmeye başladı. İkincisi bizim alt yapı, üst yapı, köprülerin faturaları önümüze geldi. Merkez Bankası da kurudu. Aldığımız borçlar da gidiyor. İnsanlara da para yetiştiremiyoruz. Derin bir krize belki bir iflasa doğru, devletler iflas etmez, sürükleniyoruz.

Sizce CDS 900’ü görür mü?

CDS 900’ü görebilir. Bilemem belki bu, 1 saat sonra belki 5 sene sonra olur. Çünkü Türkiye’nin krizden dolayı tedarik zincirleri daraldı. Gıda zincirleri daraldı. Enerji zincirleri daraldı. Turist sayısı da azaldı. Bize Ukrayna geliyordu, Rusya geliyordu ama bu da daraldı. Yaz olmasına rağmen fiyatlar kesinlikle gerilemiyor ve gerileyecek gibi gözükmüyor. Dolayısıyla 900’e gelir ya da 900’ü aşar demiyorum. Ama okun yönü yukarı doğru. Ne şiddetle olur onu bilemiyorum tabii.