TBMM'nin ilk başkanı Atatürk değil Şerif Bey'miş(!)

Yelda Gökdağ

ANKARA- TBMM Yayınevleri'nden çıkan, Meclis Başkanı Mustafa Şentop'un giriş yazısını kaleme aldığı, 2020 yılında ilk baskısını yapan "100. yılında TBMM, Oluşumu, Çalışma Şartları ve İşlevleri" kitabında skandal bir hataya imza atıldı.

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Rektörü olan Prof. Dr. Yusuf Tekin'in editörlüğünü yaptığı kitapta, 23 Nisan 1920'de Meclis Başkanlığı'na seçilen kişinin Mustafa Kemal Atatürk değil, Sinop Milletvekili Şerif Bey (Merif Şerif Avcıoğlu) olduğu iddiası yer aldı.

Kitapta o satırlar şöyle geçiyor:

2. Birleşimde Atatürk Meclis Başkanı seçiliyor

“Meclis'in ilk gününde Ankara’da hazır bulunan 115 milletvekili içinde en yaşlı üye olan, 1845 doğumlu Sinop Milletvekili Şerif Bey Meclis Başkanlığı'na seçilmiştir. Ardından Ankara mebusu Mustafa Kemal Paşa’nın Meclis'in üyelerinin teşekkülüne dair beyanatı dinlenmiş, geçici Başkanlık Divanı için kâtip üyeler belirlenmiş, seçim tutanaklarının incelenmesi için komisyon üyeleri seçilmiş ve Meclis'in bu ilk birleşimine 24 Nisan 1920 Cumartesi günü toplanmak üzere son verilmiştir. Açılışın hemen ardından 24 Nisan 1920’de yapılan ikinci birleşmede ise, Mustafa Kemal Paşa’nın 'Mütarekeden Meclisin açılmasına kadar geçen zaman zarfında cereyan eden siyasî ahval hakkındaki' nutku dinlenmiştir. Daha sonrasında Divan Seçimleri yapılmıştır.”

Paragrafın Atatürk'ün nutkunun ardından Meclis Başkanı seçildiği bilgisine yer verilmesi gerekiyorken, paragraftan hemen sonra, Meclis'in ilk etapta "Büyük Millet Meclisi" olarak kurulduğu ifadesinin başında Türkiye kelimesinin yer almadığı belirtiliyor. 

İç Tüzük ne diyor?

Meclis İç Tüzüğü'ne göre, yasama döneminin birinci birleşiminin ilk oturumundan başlayarak Başkan seçilinceye kadar en yaşlı milletvekili, geçici başkanlık görevini yapar. Yani seçim gerçekleşmeksizin en yaşlı milletvekili koltuğa oturur ve Meclis Başkanlığı seçimleri süresinde oturumu o yönetir. Yani milletvekilleri oy kullanmaz ve seçim yapılmaz. En yaşlı üye koltuğa seçildiği için oturmaz ve Meclis Başkanı olmaz.

Tutanaklar yalan söyler mi?

23 Nisan 1920 tarihli tutanaklarda da Şerif Bey için "Reisi Sin" yani "yaş sebebiyle koltuğa oturan başkan" ifadesi yer alıyor. Ayrıca aynı tutanakta, "Mustafa Kemal Paşa'nın Meclis Reisi intihabedildikten sonraki..." yani "Meclis Başkanı seçildikten sonraki..." ifadesi yer alıyor. Ancak kitapta bu satırlara hiç yer verilmediği, 24 Nisan 1920'de Atatürk'ün Meclis Başkanı olarak seçildiği bilgisinin de bulunmadığı görülüyor.

18 Ağustos'ta mı Meclis Başkanı seçildi?

Kitabın "Meclis Faaliyetleri Bölümünde" de Atatürk'ün Meclis'in ikinci döneminde 13 Ağustos 1923'te Meclis Başkanı olduğu bilgisi şu ifadelerle yer alıyor:

"İkinci Dönemin İlk Birleşiminde ise muvakkat reis (geçici başkan) seçimi yapılmış ve en yaşlı üye olarak Birleşimi açan İstanbul Mebusu Abdurrahman Şeref Bey, oy birliğiyle muvakkat reis seçilen Ali Fuat Paşa’ya yerini bırakmıştır. 13.8.1923 tarihinde Üçüncü Birleşimde Divan-ı Riyaset seçimi yapılmış ve Mustafa Kemal Paşa Meclis Başkanı olurken, Ali Fuat Paşa da reis-i sani (ikinci başkan) olarak seçilmiştir. Bu Birleşimde Saruhan Mebusu Sabri Bey (Toprak) birinci reis vekili, Çorum Mebusu İsmet (Eker) Bey ise ikinci reis vekili olarak seçilmişlerdir."