Prof. Aydoğuş: "Çok yüksek fiyatlarla karşı karşıya kalacağız"

Deniz Dalgıç

ANKARA- Prof. Dr. Osman Aydoğuş, rekor üstüne rekor kıran tarım enflasyonunun tüketiciye zam olarak yansıyacağını belirterek, "Tüketiciler tarım ürünlerinde çok yüksek fiyat artışlarıyla karşı karşıya kalacağız. Yani tarımsal girdi fiyatlarındaki artış, üretim maliyetlerinde artışa yol açacak. Bu da tarımsal ürünlerin fiyatlarında kaçınılmaz olarak bir artış getirecek" dedi. Aydoğuş, aynı durumun et, süt ve yumurta için de geçerli olduğunu, bu ürünlerde de fiyatların artmaya devam edeceğini vurguladı.

Prof. Aydoğuş Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) açıkladığı tarımsal girdi fiyat endeksini GAZETE DURUM'a yorumladı. Aydoğuş'a yönelttiğimiz sorular ve yanıtları şöyle:

Türkiye İstatistik Kurumu'na göre nisan ayında tarımsal girdi fiyat endeksi yıllık yüzde 117,31, aylık yüzde 7,45 arttı. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Benim açımdan sürpriz bir gelişme değil, beklediğim bir durumdu. Üretici açısından baktığınız zaman Türkiye'de hem tarımsal üretim hem bitkisel üretim hem de hayvansal üretim ithalata olağanüstü bağımlı bir hale geldi. Özellikle son 20 yılda bu durum ortaya çıktı. Daha önce de bağımlılık vardı. Ama son dönemde tarımsal girdide ithalata bağımlılık deyince öncelikle enerjiyi dikkate almak lazım. Türkiye çok eskiden beri, 30-40 yıldır enerjide dışa bağımlı. Petrolünü, doğal gazını, kömürü ithal eden bir ülke haline geldi. Dünyada petrol fiyatları artınca bu enerjiyi girdi olarak kullanan mazot, gübre, sulama elektriğinin fiyatları artıyor. Bu artışlara paralel olarak mazot, gübre, elektrik gibi tarımın en önemli girdileri de dış enerji fiyatlarına bağlı olarak artıyor. 

İkincisi, bunun üstüne bir de bizim uyguladığımız düşük faiz politikası söz konusu. Biliyorsunuz geçen yılın eylül ayından başlayarak faizler düşürüldü. Düşük faiz politikasına bağlı olarak da döviz kurumuz çok hızlı biçimde yukarı gitti. Buna bağlı olarak mazot ve diğer girdi fiyatları hızla yükseliyor. Çifte kavrulmuş bir fiyat artışı söz konusu. Dolayısıyla üretimde kullanılan girdilerde artış meydana geliyor. Bunun temelinde ithalata bağımlılık yatıyor.

Hayvansal üretim için ne söylersiniz?

Hayvansal üretime baktığımız zaman yem görüyoruz. Hayvansal üretimde, et, süt, yumurta üretiminde en önemli girdi yem. Maalesef biz yem üretiminde de dışa bağlıyız. İthalata bağlıyız. Mısırı, arpayı, buğdayı, soyayı her şeyi ithal ediyoruz. Dolayısıyla az önce anlattığım mekanizma nedeniyle dışarıda fiyatlar arttığında Türkiye'de de yem ham maddelerinin fiyatı artıyor. Bir de kur artışı bunu ikiye katlıyor. Çifte kavrulmuş bir fiyat artışı meydana geliyor.

Üreticinin durumu nedir?

Üretici çaresiz. Mazot yükseliyor, elektrik fiyatı yükseliyor. Gübre fiyatı yükseliyor. Zirai ilaçların fiyatı yükseliyor ve bunlarda da kura bağlı olarak çok yüksek artışlar var. Üreticinin yapacağı bir şey yok. Bunları fiyatlarına yansıtmak zorunda.

Tüketicileri önümüzdeki dönemde ne bekliyor?

Tüketiciler de çok yüksek fiyat artışlarıyla karşı karşıya gelecekler. Bu nisan ayındaki gelişme. Yani tarımsal girdi fiyatlarındaki artış üretim maliyetlerinde artışa yol açacak. Bu da tarımsal ürünlerin fiyatlarında kaçınılmaz olarak bir artış getirecek.

Sizce bu durum devam edecek mi?

O konuda kesin bir şey söylemek mümkün değil ama dünya enerji fiyatlarına baktığımız zaman son bir yılda çok arttığını görüyoruz. Tahıl fiyatları, enerji fiyatları artıyor ve çok ciddi artışlar var. Mesela Gıda ve Tarım Örgütü'nün gıda fiyat endeksi tarihinin en yüksek düzeyine, 147'nin üzerine çıkarak 2015-2016 ortalaması 100 iken o günden bugüne dünya gıda fiyatları yüzde 47'den fazla artmış demektir. Tarihinde görünür bir artış oranı değil, çok yüksek bir artış. Gıda fiyatlarının artmaya devam etmesi bekleniyor.

Tarımsal girdi fiyatları nasıl kontrol altına alınır?

Kısa vadede fiyat artışının en önemli kaynağı malum döviz kurudur. Döviz kurundaki artışı durdurmak lazım. Bunun için de para politikasının değişmesi lazım. Para politikasının değişmesinden kastettiğim; Merkez Bankası itibarını kaybetmiş durumda, artık hiç kimse bağımsız bir Merkez Bankası olduğunu düşünmüyor. Ben de öyle olduğunu düşünmüyorum. Merkez Bankası'nın bağımsız olması lazım. İşin ehli yöneticileri Merkez Bankası'nın başına getirmek lazım. Bu işi geçmişte çok iyi yapan kadrolar vardı. Faizi artırmak gerekiyorsa faiz artırılmalı.