"Kanunsuz harcama gündeme gelecek"

Deniz Dalgıç

ANKARA- İktisatçı Prof. Dr. Aziz Konukman, hızla artan enflasyon nedeniyle vatandaşın alım gücündeki gerilemeye işaret ederek, “Kaşıkla verilen kovayla geri alınıyor” dedi. Konukman, son altı aylık enflasyon rakamlarına ilişkin, “Bu rakam ek bütçede görünenin bile üstünde. Aralık ayına kadar fiyatlar artacak. Belki üç haneye doğru gidecek. Ek bütçe o zamana kadar yetmeyecek. Dolayısıyla kanunsuz harcama gündeme gelecek. Ödenek üstü harcama yapmak zorunda kalacaklar” diye konuştu.

Prof. Dr. Konukman, zirve üstüne zirve yapan enflasyonu GAZETE DURUM'a değerlendirdi. Konukman'a yönelttiğimiz sorular ve yanıtları şöyle:

Tüketici fiyat endeksi yıllık yüzde 78,62; aylık yüzde 4,95 arttı. Bu durumu nasıl değerlendiriyorsunuz?

Manzara çok net. Bir kere şunu gördük; henüz ek bütçenin mürekkebi kurumadan yüzde 40 zamdan bahsetmişlerdi. Ek bütçede bile bu yanılgıya düştüler. Ne kadar ciddiyetsiz oldukları, bu işi hesaplarken bile nasıl bir problem olduğu görünüyor. Çünkü bütçe, önümüzdeki altı ay için bir nevi "ek bütçe" oldu. Neredeyse bütün ödenekler yüzde 40 artırıldı. Geçmiş enflasyon dikkate alınarak yapıldı. Önümüzdeki altı ay ne olacak? O ödeneklerin bitme ihtimali var. Yüksek yani. Bir bütçe daha çıkarılamaz, zaten mevcut bir bütçe var. Bunun eki çıktı, bir ek daha olmaz. Bu bile bir öngörüsüzlük.

6 aylık enflasyon rakamları neye işaret eder?

Bu altı aylık enflasyon rakamları şunu gösterdi; ek bütçenin bile üstünde. Bir de kaldı ki aralık ayına kadar fiyatlar artacak. Belki üç haneye doğru gidecek. Ek bütçe o zamana kadar yetmeyecek. Dolayısıyla ne olacak? Kanunsuz harcama gündeme gelecek. Ödenek üstü harcama yapmak zorunda kalacaklar. Bunu da Meclis'in bilgisine sunalım. Birinci tespit bu.

İkincisi, DİSK, “TÜİK'in hep gıdaya bakması gerekir” diyordu. Gıda enflasyonu ilk altı ayda 48,13 çıktı. Altı aylık enflasyon toplam 42,35 çıktı. Bu, işçinin enflasyonunu yansıtmaktan uzak olduğunu gösteriyor. Çünkü işçilerin önemli bir kısmı gıda ağırlıklı bir tüketim yapıyor. Dolayısıyla bırakın Enflasyon Araştırma Grubu'nu (ENAG), resmi rakamlarda bile yanlış enflasyona bakıldığı ortaya çıkıyor. Artık gıdaya bakmak lazım, genelin rakamına değil. DİSK bile artık "Buna bakın" diyor. Ama maalesef böyle bir ses çıkmıyor.

İlk zamda, 2022'nin ocak ayında yüzde 5 toplu sözleşme zammı vardı. Bu, 7,5 olarak uygulandı. Neden şimdi uygulanmıyor? Şöyle söyleyelim; memurların 6 aylık enflasyon farkı 34,85'ti. Sözleşmeden de 7 geldi. Onu da ekleyince 41,85 oldu. 7'yi 9,5 ya da 10 yapsınlar. Cumhurbaşkanı, 2022 yılının ocak ayı zammında toplu sözleşmedeki 5 yerine 7,5'i kullandı. Şimdi de 7 yerine 9,5 ya da 10'u neden kullanmıyor? Bu mağduriyeti bir nebze olsun giderebilir. Ayrıca bu tehlikeli eğilim devam ediyor. TÜİK'in açıkladığı yıllık enflasyon 78,62 iken, yurt içi üretici fiyatları 138,31. Neredeyse 2'ye yakın bir katsayı var. Bundan sonraki aylarda 200 olduğunu düşünelim. Aradaki fark yaklaşık 2. TÜFE'de üç haneli rakamlara ulaşarak 100'ü bulacağız. Bu da onu gösteriyor. O zaman bu zamların hepsi hikâye olmuş oluyor. Hem BAĞ-KUR emeklileri hem SSK'lılar için bu zamların bir anlamı kalmamış oluyor.

Peki enflasyon yüzde 200'e gider mi?

Alt endekslerden örnek vereyim; ham petrol ve doğal gaz 264,6. Genel endeks yıllık 138,31'ken, ham petrol fiyatları 264,6. Daha kötümser olmamıza yol açacak bir rakam daha vereyim; elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme kaleminde 369,2. Üretici fiyatlarında 200 bandına geldiğimizde, diğerinde 100 bandına gelmemize şaşırmamak lazım.

Sizce ne zaman 200 olur?

Onu öngöremeyiz. Çünkü buna marka fiyatlandırma diyoruz. Bu tekelci fiyatlandırma. Büyük firmalar, ortalama maliyetin üstüne bir kâr marjı ekliyorlar. Bu kâr marjını da talep belirliyor. Satın alma gücünde bir toparlanma olmazsa maliyetleri enflasyona yansıtmazlar. Şimdi alım gücünü de hep görüyoruz. Cumhurbaşkanı, “Esas sorun hayat pahalılığı” diyor. Eğer sorun hayat pahalılığıysa yeterli talep olmayacak demektir. Talebe bakacaklar. Görüyoruz ki galiba tüketici kredilerinde artış varken, ticari kredilerde daha az. Bazı talep unsurları önümüzdeki dönemde sıkışabilir. Böyle bir durumda daha gecikmeli yansır. Ama talep olduğunu görürlerse daha da kısalır. Onu bilmemiz mümkün değil. Firmaların fiyatlama davranışları hakkında öngörümüz talebin yeteri kadar olup olmadığına bağlı. Ama alım gücünün bu kadar düştüğü bir yerde talep buna yetişmediği için gecikmeli bir şekilde bu yansıma olur.

Memura, emekliye gelecek zamlar sizce yeterli mi?

Çok zor. Bu tür bir zam, aklın almayacağı bir şey. Asgari ücretteki zam yüzde 40'ları bile bulmadı. Niyet o olsa yapmazlar mıydı? Yaparlardı. TÜRK-İŞ'in talebi yüzde 40'tı mesela. Kamu vicdanı açısından da düşün. Hepimiz emekçiyiz. Ne oluyor? SSK, BAĞKUR emeklilerine yüzde 42,35 zam yapılmış. Memur emeklisi ve memura ne yapılmış? Yüzde 41,85. Asgari ücret ise 30'u bile zor buluyor. Bu bile vicdanen rahatsız etmez mi insanları? Yetmeyeceği belli. Asgari ücrete de ancak iki kez izin verdiler. Daha önce yapılmayacağını söylemedi mi hem Cumhurbaşkanı hem de ilgili Çalışma Bakanı? Artık aralık sonuna kadar böyle bir hamle bekleyemeyiz. Fiyatlar o hamleyi bekleyecek mi? Fiyatlar 3 haneye doğru çıkarsa ne olacak? Eskiden bir deyim vardı: “Kaşıkla verilen kepçeyle geri alındı”. Ben artık "Kaşıkla verilen kovayla geri alındı" diyorum.