"Kabarcıkları kesinlikle patlatmayın"

İleyda Özmen

ANKARA- İnfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Alpay Azap, Türkiye'de ilk kez görülen Maymun Çiçeği virüsünün vücutta oluşturduğu deri kabarcıklarına işaret ederek, "Eğer enfekte olmazsa genellikle kalıcı iz bırakmıyor. Kesinlikle patlatılmaması gerekiyor" dedi.

Prof. Dr. Alpay Azap, dünden beri Türkiye'nin gündeminde olan Maymun Çiçeği virüsü ile ilgili GAZETE DURUM'un sorularını yanıtladı.

Maymun Çiçeği virüsü insana nasıl bulaşıyor?

Virüs insana, enfekte hayvan, enfekte insan veya virüsle kirlenmiş giysi, havlu, çarşaf gibi cansız maddeler ile yakın temas sonucunda bulaşıyor. Virüs sağlıklı kişilere, ciltteki gözle görülemeyecek çatlaklar, çizikler, ağız, burun ve göz mukozaları veya solunum sistemi aracılığıyla giriyor.

Enfekte hayvandan insanlara bulaşma ısırık, tırmalama, hayvanın kan ve vücut sıvılarıyla veya etiyle temas, lezyonlara direkt temas veya tüm bunlarla kirlenmiş cansız materyalden dolaylı yolla gerçekleşebiliyor. İnsandan insana bulaşmanın esas olarak, büyük solunum salgısı damlacıkları ile olduğu düşünülüyor. Büyük damlacıklar uzak mesafelere gidemediğinden insandan insana bulaşma için; yüz yüze, uzun süreli ve yakın temas gerekiyor. Bu da COVID-19’a benzer büyük salgınlar yapmasını engelleyebilecek bir özellik. Virüs viral bir enfeksiyon. Tıpkı nezle, grip, COVID gibi kendiliğinden iyileşiyor.

Virüs cinsel yolla bulaşıyor mu?

Cinsel yolla bulaşma kesin olmamakla birlikte yakın temas söz konusu olduğundan cinsel ilişki sırasında bulaşması mümkün. Geçen hafta içinde görülen olguların bir kısmının bu yolla bulaştığı yönünde bildirimler var.

Virüsün belirtileri nelerdir?

Maymun Çiçeği hastalığı, ateş, baş ağrısı, yorgunluk, yaygın vücut ağrıları, lenf bezlerinde şişlik ve cilt döküntülerine neden oluyor. Yakınmalar, virüs ile temas ettikten ortalama 6-13 gün sonra ortaya çıkıyor.

Hastalığın ilk 5 gününde ateş, şiddetli baş ağrısı, lenf bezlerinde şişme, sırt ağrısı ve aşırı halsizlik görülüyor. Bu belirti ve bulguların çoğu birçok hastalıkta görülebiliyor ancak lenf bezi şişliğinin olması özellikle çiçek, su çiçeği ve kızamıktan ayırmada önemli.

Ciltteki döküntüler, ateş başladıktan sonra 1-3 gün içinde ortaya çıkıyor ve gövdeden çok yüzde, kollarda ve bacaklarda görüyor. Avuç içi ve ayak tabaklarında, ağız içinde, genital bölgede ve gözlerde de görülebiliyor. Deri kabarcıkları yani lezyon sayısı değişkenlik gösteriyor, az sayıda veya çok fazla sayıda olabilir. Lezyonlar, düz bir kızarıklık şeklinde başlayıp, deriden kabarık hale geliyor; ardından içleri berrak sıvı ile dolarak “vezikül” görünümü alıyorlar. Veziküllerin içindeki berrak sıvı sarımsı renkte bir sıvıya dönüyor ve “püstüller” oluşuyor. Püstüller, kabuk bağlıyor ve kabukların düşmesiyle lezyonlar ortadan kalkıyor. 

Vücutta oluşan kabarcıklar ne kadar sürede iyileşiyor?

Bu süreç, genellikle 2 ila 4 hafta sürüyor ve kendiliğinden iyileşiyor. Bağışıklık sistemi baskılanmış kişilerde hastalık ağır seyredebiliyor. Hastalığa bakteriyel enfeksiyonlar eklenebiliyor. Zatürre, sepsis, ensefalit ve görme kaybı gelişebiliyor.

Çiçek aşısı Maymun Çiçeği virüsünden korur mu?

Dünya Sağlık Örgütü, Afrika’daki tecrübelerden yola çıkarak çiçek aşısının Maymun Çiçeği hastalığından yüzde 85 kadar koruma sağlayacağını bildiriyor. Ancak çiçek aşısı 1980’den beri uygulanmıyor. Bu nedenle çiçek aşısı yapılmış kişiler bugün 40-50 yaş ve üzerindeki kişiler oluyor. Aradan geçen bu uzun süre sonunda koruyuculuğun hangi düzeyde devam ettiğini söylemek zor. Bununla birlikte Afrika’daki ev içi bulaşmaların çiçek aşısı olmuş kişilerde daha az olduğu ve ağır hastalıktan korundukları gözlenmiştir. Laboratuvarda Maymun Çiçeği şüpheli örneklerin mümkünse aşılanmış kişiler tarafından çalışılması öneriliyor.

Temaslı kişiler ne kadar süre takip edilmeli?

Maymun Çiçeği olduğu tespit edilen hayvan veya kişilerle temas etmiş olanlar, son temastan sonraki 21 gün boyunca belirti ve bulgular açısından izlenmeli.

Hastalık öldürücü mü?

Maymun Çiçeği genellikle 2 ila 4 hafta içerisinde kendiliğinden iyileşebiliyor. Ancak bağışıklığı baskılanmış kişilerde ve küçük çocuklarda ağır geçiriliyor. Genel olarak hastalanan kişilerin yüzde 3-6’sı, çoğunluğu küçük çocuklar olmak üzere, maalesef kaybediliyor. Orta Afrika alt tipinde öldürücülük yüzde 11’e kadar çıkabilmekle birlikte, güncel olgulara neden olan Batı Afrika alt tipinin öldürücülüğü daha düşük.

Prof. Dr. Alpay Azap, Türkiye'de virüs tespit edilen kişiyle ilgili yeni bir gelişme olmadığını belirterek, “37 yaşındaki vakayla temasta bulunan başka kişilerde virüsün tespit edilip edilmediği konusunda yeni bir bilgimiz yok” dedi.