Erdağı: "THY pilotları yorgunluktan şikayet etmeye başladılar"

Deniz Dalgıç

ANKARA- Eski Sivil Havacılık Genel Müdür Yardımcısı Oktay Erdağı, şu anda Türk Hava Yolları'nda (THY) yeterli sayıda pilot olmadığını, uçakları uçuracak pilot bulamadıklarını belirterek,  "Öyle anlaşılıyor ki mevcut pilotlar daha çok mesai harcıyor. 2-3 aydır sezon açıldı. Onlar da yorgunluktan şikayet etmeye başladılar. Pandemi nedeniyle 55 yaş ve üzeri OML'li (operasyonel kısıtlamalı) pilotların işine son verilince yeterli tecrübeli pilot kalmadı. Sayısal olarak yetmiyor" dedi.

Erdağı, GAZETE DURUM'un havacılık sektörüne ilişkin sorularını şöyle yanıtladı:

Havacılık sektöründe neler oluyor?

Bizler sektörü çok dikkatli inceliyoruz. Ne zaman basında, medyada ekonomik kriz veya işsizlik en üst seviyede tartışılmaya başlasa başta Türk Hava Yolları'nın kendisi ve TGS gibi yan şirketleri personel alım ilanları veriyor. Günün sonunda on binlerce arkadaş büyük ümitlerle buralara müracaat ediyor. Daha sonra kim alındı veya birileri alındı mı? Bilmiyoruz. Kamuoyuna herhangi bir açıklama yapılmıyor. Son zamanlarda tarikatlar ve cemaatler, diğer bakanlıklarda olduğu gibi, havacılık sektöründe çok etkin oldu. Türk Hava Yolları'nda aynı soy isimle yüzlerce adam var. Maliye Bakanı Nebati'nin yeğeni bir günde daire başkanı oluyor. Bu işler bu kadar kolay mı? Ben 32 yıl havacılıkta çalıştım. Havacılığı zor öğrendim.

Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin yeğeni THY'de İkram ve Uçak İçi Ürünler Başkanı olarak atandı. Bu iş için deneyim gerekli değil mi?

Elbette, gerekli. Uçak ikram konusunda bir deneyim gerekiyor. Dışarıdan birini getirirseniz “Herkes yapar” anlamı çıkıyor. Olur mu öyle şey?

Buna benzer başka siyasi atamalar var mı?

Mesela şu anda Türk Hava Yolları insan kaynakları başkanıyla aynı soy isimli çok sayıda kişi var. Geçen gün yine birisinin babası ölmüş. Türk Hava Yolları bütçesinden ölüm ilanı vermiş. Türk Hava Yolları'nda 6 kişinin akrabası o adam. 2021 yılında 98 üniversitenin havacılık bölümüne, 14 bin 800 küsur öğrenci alınmış. Mezun olup iş bulanların sayısı 500-700 arası. Gerisi ne iş yapıyor? Hipermarketlerde kasiyerlik, pastanede garsonluk yapıyorlar. Havacılık okuyup da fakir fukaranın çocuğu garsonluk mu yapacak ya? Günün sonunda devletin kontrolündeki havacılık kuruluşlarına, o partiden, o tarikattan, o cemaatten personel alınıyor. Bu mezunların hepsi açıkta kalıyor. Ben buna tepki gösteriyorum.

Tanık olduğunuz bir olay var mı?

Beni çileden çıkaran bir olay var. Eskişehir Teknik Üniversitesi'nin havacılık alanının iki ayrı bölümünü bitiren genç bir arkadaşımız. Hem kabini hem havacılık işletme bölümlerini bitirmiş. Eskişehir'de bir fırında çalışıyor. TGS'ye müracaat etmiş. 3 ay uğraştı. Ama TGS bunu işe almadı. Vicdanım sızladı. Moralim bozuldu. Yüzlerce buna benzer olay var.

Havacılık sektöründe işten çıkarmalar var mı?

Olmaz olur mu? Pandemi döneminde Avrupa'dakiler pilotlarını korumaya çalıştı. Ancak Türk Hava Yolları doğru dürüst bir çalışma yapmadan 55 yaş ve üzerindeki bütün pilotları işten attı. Bunlar tecrübeli pilotlardı. Şu anda Türk Hava Yolları'nda yeterli pilot yok. Bir başka firmanın pilotlarını ellerinden almaya çalışıyor. Bu pandemi yüz sene sürmeyecekti ki. Bir iş planı olur, maaşları düşürülür, çalışma saatleri düzenlenir. Şimdi uçaklarını uçurmaya pilot bulamıyorlar.

Yeterli pilot yoksa nasıl bir yol izliyorlar?

Öyle anlaşılıyor ki mevcut pilotlar daha çok mesai harcıyor. 2-3 aydır sezon açıldı. Onlar da yorgunluktan şikayet etmeye başladılar. Pandemi nedeniyle 55 yaş ve üzeri pilotların işine son verilince yeterli tecrübeli pilot kalmadı. Sayısal olarak yetmiyor.

Normalde ne zaman personel alımı yapılır?

Sadece personel alımı yetmiyor. Onları eğitmek gerekiyor. Havacılık kuruluşları genelde şubat-mart gibi personel almaya başlıyorlar. Bunların eğitilip işe başlatılması 1 ay sürüyor. Tarife dönemi başlayınca nisanda hazır hale getiriliyor. Yaz sezonuna hazırlık... Hava yolları şirketleri pandemiden dolayı önünü göremedi. Ardından Rusya-Ukrayna Savaşı çıktı. Öyle olunca herkes daha temkinli yaklaşmaya ve kısıtlı personel almaya başladı. Kısıtlı personelle idare etmeye çalışıyorlar.

Siyasi atamaların önüne geçilmesi için ne yapılması gerekir?

Havacılık, uzmanlık isteyen bir alan. Burada kalifikasyon, tecrübe çok önemli. Havacılığı siyasete bulaştırırsanız bir yere gidemezsiniz. Bu kadar teknik bir konu. Havacılığa siyaset bulaştı. O yüzden bir yere gidemiyoruz. Türkiye havacılık mutfağını kaybetti. 20 yılda 21 havayolu battıysa, bu batan havayollarında çalışanlar, şu anda ne iş yapıyor? Pazarlarda domates satıyor. Liyakat ortadan kalktı. Havacılık siyasallaştı. "Kurban Bayramı'nda yüzde 87 doluluk oranına ulaştık" diyor. Açıklanan rakamlar hava cıva. Hesaplama yanlış. Doluluk oranını, taşıdığınız toplam yolcuyu, filonuzdaki toplam uçak kapasitesine bölerek bulursunuz. Kamuoyunun bilgilendirilmesinde sorun var.

Maliyetler ne durumda?

Dolar kuru yükseldiği için hava yolları, gerek Türk Hava Yolları gerek Pegasus iç hatlarda zarar etmeye başladı. Maliyetleri kurtarmıyor. Şu an hem Türk Hava Yolları hem Pegasus 2019'a göre iç hatlarda sefer sayısını yüzde 30-40 azaltmak zorunda kaldı. Pegasus'un şu anda Ankara'dan Kars'a direkt seferi yok. Eskiden vardı. Anadolu Jet'in de direkt seferi yok. Eskiden Kars'a günlük 3 seferi vardı. Bodrum'a İstanbul ve Ankara seferleri yarı yarıya indirilmiş. Uçaklar dolmuyormuş. Çünkü hem fiyatlar çok yüksek hem de maliyetleri kurtarmıyor. Yaz sezonu geldiği için hava yolu şirketleri iç hatlarda uçan uçaklarının büyük çoğunluğunu yurt dışı seferlerine yönlendirdiler.

Yüksek bilet fiyatları nedeniyle yolcu sayısında azalma oldu mu?

Talepte çok düşüş var. Özellikle iç hatlarda yolcu sayısı çok düştü. Havayolları serbestleşmeden önce 2003 yılında iç hatlarda havayolunun payı yüzde 3'tü. Alınan önlemlerle yeni yeni yüzde 7'ye yaklaşmıştı. Maalesef yine gerileyerek yüzde 10'un altına düştü. İç hatlarda havayolunun payı çok düştü.

Havayolu şirketleri, artan maliyetler ve azalan yolcu sayıları nedeniyle iflas edebilir mi?

Zaten etti. İflas edecek havayolu kalmadı. Son 20 yılda 21 havayolu battı. Son 3 yılda filosunda 20 uçaktan fazla olan havayolları battı. Türkiye'nin havayolu kalmadı ki batsın. Türk Hava Yolları, Pegasus, Sun Express, Corendon... Türkiye'de bir elin parmakları kadar havayolu şirketi kaldı. Eskiden aynı anda Türkiye'nin 20-25 havayolu şirketi uçak uçuruyordu. Batacak havayolu kalmadı.

Maliyet artışlarının önüne geçilmesi için ne yapılması gerekir?

İç hatlarda mutlaka KDV oranının yüzde 1'e düşürülmesi gerekiyor. Ve iç hatlarda dış hatlar yakıtı kullandırılması gerekiyor. İç hatlardaki yakıt üzerindeki ÖTV'nin kaldırılması gerekiyor. Yoksa kurtarmıyor.