Ekonomist Zelyut'tan "dolar kıtlığı" uyarısı!

İlknur Yağumli

ANKARA- Ekonomist Evren Devrim Zelyut, Türkiye'nin ithalat ve ihracatı arasında altı aylık mal dengesinde -51,5 milyar dolarlık açık olduğunu hatırlatarak, bu durumun Türkiye'de dolar kıtlığı yarabileceğine dikkat çekti. Zelyut, "Bunun üstüne bir de ihracat getirisinin dolar/euro paritesi etkisiyle azalacağını koyarsanız her türlü Türkiye için dolar kıtlığını artıracak bir tabloyla karşı karşıya kalacağız" ifadelerini kullandı. Amerika Merkez Bankası'nın (FED) gelecek aylarda 100 baz puandan fazla artış yapacağı tahmininde bulunan Zelyut, FED dalgasının kurlarda daha sert hissedileceğini söyledi. "Ancak bizim en büyük şanssızlığımız, 'Bu bizi etkilemez' diyen Hazine ve Maliye Bakanı'na sahip olmamız" diye konuşan Zelyut, bunun FED'in faiz artırmasından daha önemli bir sorun olduğunu ifade etti.

Ekonomist Zelyut, ABD'deki enflasyonun Türkiye üzerindeki etkilerini GAZETE DURUM'a değerlendirdi. Zelyut'a yönelttiğimiz sorular ve yanıtları şöyle:

ABD'de açıklanan enflasyon, FED'i 100 baz puanlık faiz artışına zorlar mı?

Amerika'daki enflasyon tabii ki jumbo faiz artışları dediğimiz 75 baz puan ve üzeri faiz artışlarını gündeme getirecek. Çünkü Amerika'daki hükümet halk yanlısı. Halkın enflasyon altında ezilmesini istemediği için FED'e bu noktada yetki veriyor. Geçtiğimiz gün Amerika'da Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) açıklandı. 11'i geçti bu rakam da. Bu, şu manaya gelir: Önümüzdeki aylarda Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) de 10'u geçecektir. Hal böyle olunca dediğimiz gibi 1 puan ve hatta ben şunu iddia ediyorum daha üzerinde de faiz artışlarını sonbaharda göreceğiz. Faiz artışı da dolar endeksini yukarıya çekince, Türkiye'de her ne kadar Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati'nin görmek istemediği ya da "Bizi etkilemez" dediği FED dalgasını, kurlarda daha sert hissedeceğiz diye düşünüyorum.

Dolar/euro paritesinde makas dolar lehine daha da açılır mı?

Tabii FED dalgası pariteyi de etkileyecektir. Parite bir ara 1'in altına indi. Bu, bizim ihracat gelirlerimizi, ithalat maliyetlerimizi etkileyecek ama en çok da yaşadığımız dolar kıtlığını tırmandırıcı bir rol oynayacak.

Dolar/euro arasındaki farkın açılması, ABD enflasyonu ve faiz artışında beklentilerin yükselmesi, Avrupa ve Türkiye ekonomisini nasıl etkileyecek?

Şimdi Avrupa'ya etkisi ile Türkiye'ye etkisi birebir değil. Onlar çok daha küçük sıyrıklarla etkilenecekler. Avrupa'daki ana sıkıntı, parite ya da FED'in faiz artışından ziyade, reel üretimin enerji tedarikinden etkilenmesi olacak. Onların çözmeye esas uğraştıkları konu o. Finansal dalga, onların üretim kapasitelerini ya da hayat standartlarını çok fazla etkilemez ama Türkiye'nin hem üretimini hem de enflasyon kanalıyla kur geçişkenliği nedeniyle hayatlarımızı çok daha sert etkiler. Bunun sofraya da etkisi olur, fabrikadaki üretime de etkisi olur. Finansal sistemimizin bankalarımızın sendikasyon ile aldığı dış kredilerin faizlerinin artmasına da etkisi olur. Çok daha sert etkileniriz biz. Bu faiz artırımları normal çünkü olağanüstü dönemler bunlar. Ancak bizim en büyük şanssızlığımız, "Bu bizi etkilemez" diyen Hazine ve Maliye Bakanı'na sahip olmamız. FED'in faiz artırmasından bile daha önemli bir sorun bu. 

Yatırımcıların birikimlerini eurodan alıp dolara geçirme eğilimi söz konusu olur mu?

Ben parite etkisinin finansal piyasalarda yatırımcı davranışlarını değiştirme ihtimalinin çok küçük olacağını düşünüyorum. O yüzden bununla ilgili endişeye mahal yok. 

Gelirleri euro, maliyetleri dolar olan ihracatçılar pariteden nasıl etkilenecek?

Bizim bütün iktisatçıların söylediği bir gerçek bu aslında. İhracatımız euro, ithalatımız dolarla. Yani yarı mamul hammaddeler. Zaten Türkiye'ye bakın doğru düzgün ihracat yapamıyor. Sayın Cumhurbaşkanı ve Maliye Bakanı'nın verdiği ihracat rakamları, cari açık ya da mal dengesine bakıldığında hiç de makul rakamlar değil. Niye? Verdikleri ihracat rakamlarından çok daha fazla bir ithalat olduğu için -51,5 milyar dolarlık ilk altı ayda mal dengesinde açık var. Bu bizde bir dolar kıtlığı yaratıyor. Bunun üzerine bir de ihracat getirisinin dolar/euro paritesi etkisiyle azalacağını koyarsanız her türlü Türkiye için dolar kıtlığını artıracak bir tabloyla karşı karşıya kalacağız.

Türkiye'nin enflasyonu nasıl etkilenecek? Gelecek aylarda TÜİK'in açıkladığı enflasyon üç haneyi görür mü? 

Hali hazırda zaten üretici fiyatları üç haneyi geçmiş durumda. Normalde de TÜFE, ÜFE artı 5 puana eşittir. Dolayısıyla resmi rakam ÜFE 138'se TÜFE nedir? En az 142-145'tir. "TÜİK'in ayarlanmış rakamı üç hane olur mu?" derseniz TÜİK, ona müsaade etmez. Çünkü TÜİK, siyasi bir iradenin güdümünde olan kurumdur ne yazık ki. Ama hayatın gerçeği zaten üç haneyi çoktan geçmiş durumda. ÜFE üstünden konuşursak TÜİK, ÜFE'yi 200 yapabilir. Kasım- aralık gibi ÜFE'de 200'lü rakamlar görürsek şaşırmam.