Dr. Palaz'dan petrolde “tarihi kriz” uyarısı!

Deniz Dalgıç

ANKARA- Petrol uzmanı Dr. İbrahim Palaz, Türkiye ve dünya petrol fiyatlarının Rusya-Ukrayna Savaşı ile Amerika'nın yüksek enflasyonundan etkilendiğini belirterek, “Petrol fiyatlarında bir gerileme oldu. Brent petrol 120 dolarlardan 100 doların altına düştü. Bunun daha fazla düşeceğini zannetmiyorum” dedi. Palaz, Rusya'nın dünyaya ders vermek için ürettiği petrol miktarını azaltması durumunda dünya tarihinde görülmemiş bir petrol krizinin yaşanacağına işaret ederek, “Bu kış Rusya'dan böyle bir hamle beklenebilir. Olduğu takdirde de petrol fiyatları tarihi seviyelere, üst seviyelere tırmanacaktır” diye konuştu.

Petrol uzmanı Palaz, Türkiye ve dünyadaki petrol fiyatlarını GAZETE DURUM'a değerlendirdi. Palaz'a sorduğumuz sorular ve yanıtları şöyle:

Petrolde son durum nedir?

Ukrayna-Rusya Savaşı ile petrolde arz talep dengesi dünyada karmaşık bir hale geldi. Batı'nın Rusya'ya uygulamış olduğu ambargo, yani oradan petrol almaması nedeniyle işler karmaşıklaştı. Rusya, dünyada tüketilen petrolün yaklaşık yüzde 10 ile 12'si arasında bir miktarı tedarik ediyordu. Tabii bundan yüzde 12'sini tam anlamıyla çıkaramıyoruz. Çünkü Rusya hâlâ Hindistan'a ve Çin'e satıyor. Dolayısıyla işler biraz karmaşıklaştı. Bir de pandemi sonrası FED'in yanlış hesaplaması nedeniyle Amerika'da artan bir enflasyon oldu. Bu enflasyon petrol fiyatlarıyla daha da üst seviyeye çıktı. Şu anda Amerikan hükümetinin gündeminde bir numarada oturan mesele enflasyon.

Bu durumun önüne geçilebilir mi?

Önümüzdeki yaz bu zamanlarda artık Amerika'da yeni başkanlık seçimi için kampanyalar başlayacak. Enflasyonun düşürülmesi Biden için hayati önem taşıyor. Biden kendisi seçilmeyecek dahi olsa demokratların bu işi düzeltmesi, enflasyonu kontrol altına alması lazım. Enflasyonu kontrol altına almak için enflasyona etki eden faktörlerin en başında enerji fiyatları geliyor. Çevreciler her ne kadar bütün dünyada petrol ve fosil ürünlerin hepsinden nefret ediyor olsa da dünya maalesef petrol, doğal gaz ve kömür ile dönüyor.

Bu durum petrole bakışın değişmesine neden oldu mu?

Durum böyle olunca Amerika'da petrole ve petrol üretenlere 180 derece daha ılımlı bir dönüş oldu. Bu Rusya-Ukrayna Savaşı'yla daha da önem kazandı. Biden Ortadoğu gezisinden yeni dönüyor. Suudi Arabistan'la, Emirliklerle görüştü. Onlardan petrol üretimini artırmalarını talep etti.

Üretim kapasiteleri ne durumda?

Aslında onların şu anda ürettiklerinden daha fazla üretebilecek kapasite benim bildiğim kadarıyla yok. Dolayısıyla en azından maksimum kapasitede üretmelerini sağlamak amacıyla Ortadoğu'ya bir seyahat gerçekleştirdi. Biden, “Amerika, Ortadoğu'dan vazgeçmeyecektir” diyor. Hem Ukrayna Savaşı hem de Amerika'daki geçen 40 yılın en yüksek enflasyon rakamlarına ulaşılması nedeniyle petrol fiyatlarındaki durum normaldeki arz ve talep durumundan daha farklı ve karmaşık.

Amerika nasıl bir yol izleyecek?

Bunun nasıl gelişeceği konusunda Amerika şu an bir recessionda yani ekonomik olarak bir küçülme, daralma, gerileme konumuna düşmüş durumda. Buradan süratle çıkıp bir gelişme sürecine girmek istiyor. Bu herhalde 2023'te biraz toparlanabilecek, bu da petrol fiyatları düşmeden olmayacak. Amerika hem kendi başının çaresine bakma durumunda hem de Rusya'ya karşı Avrupa Birliği'ni bir yerde tutabilmek için onlara doğal gaz ve petrolde yardımcı olmaya çalışıyor. Bu Amerika'nın tek başına üstesinden gelebileceği bir durum değil. Bu nedenle Venezuela'ya yeniden ılımlı bir yaklaşım içerisine girdiler. Oradan petrol ithalatına izin verdiler. Avrupalı ve Amerikalı şirketler Venezuela'dan, daha düne kadar “terörist” diye gösterdikleri ülkeden petrol ithal etmeye çalışıyorlar. Dünyada süratle stratejiler değişiyor. Dostlar düşman oluyor. Düşmanlar dost oluyor.

Petrol fiyatlarının seyri nasıl olacak?

Petrol fiyatları dünyadaki genel ekonomik durum nedeniyle etkileniyor. Petrol fiyatlarında bir gerileme oldu. 120'lerden 100'ün altına düştü. Bunun fazla düşeceğini zannetmiyorum. Bunun düşmesinde önemli sebeplerden biri şuydu; eğer Amerikan ekonomisi gerçek anlamda bir recessiona girerse bu talebi öldürmek demektir. FED, 75 baz puan faizini artıracak. Dolayısıyla bunların hepsi talebi azaltmak için ve enflasyonu kontrol etmek için yapılan adımlar. Bunların hepsi zaman alıcı şeyler. Hepsinin bir anda olması zor.

Bu krizin çok daha üst seviyeye olması mümkün mü?

Evet mümkün. Eğer Rusya, ürettiği petrolü kısarsa, Çin veya Hindistan'a satmış olduğu petrolü, onların bütün depolarını dolduruyorlar. Rusya onlara yaklaşık yüzde 30'a varan oranda indirimli satış yapıyor. Ben Türkiye'nin de böyle bir indirimden faydalandığını düşünüyorum. Eğer Türkiye böyle bir indirimden faydalanmıyorsa Rusya'dan aldığımız petrol için neden indirimden faydalanamıyoruz? Faydalanıyorsak, yüzde 30 indirimli, yani dünya fiyatlarından daha düşük fiyatta petrol alıyorsak, neden Türkiye'de benzin, mazot inmiş gibi gösteriliyor? Bunu izah etmek kolay değil. Yetkili birilerinin bunu izah etmesi gerekiyor. Eğer Rusya ürettiği petrolün miktarını azaltırsa, Çin'e Hindistan'a sattığı petrolü azaltırsa dolayısıyla Çin tedarikinin bir kısmını sağlamak için tekrar körfeze dönerse dünya tarihinde görülmemiş bir petrol krizi hayata geçebilir. 73'tekine benzer, belki ondan daha da büyük bir kriz dünyada gelişebilir. Bu Putin'in hesabında var mı yok mu bilmiyorum ama bu tür alternatifleri çok daha ince detaylarıyla düşündüklerinden eminim. Rusya ürettiği petrolü ucuza satıyor olsa dahi oradan ciddi bir geliri var. Rusya'nın başka geliri yok. Dolayısıyla Rusya kendi gelirini kısarak nasıl geçinecek? O Putin'in hesaplaması gereken bir olay. Ama Rusya dünyaya bir ders vermek istiyorsa bence bu kış Rusya'dan böyle bir hamle beklenebilir. Olduğu takdirde de petrol fiyatları tarihi seviyelere, üst seviyelere tırmanacaktır.

Tüketimde bir azalma gözlemliyor musunuz?

Çok küçük, nispi oranda olsa dahi bir miktar azalma var. Zaten petrol fiyatlarındaki son düşüşün nedeni ondan kaynaklanıyor. Eğer bu düşüş devam ederse talep düşecek. Talep düşerse de fiyatlar düşecek. Bunu bekleyip görmek lazım.

Türkiye'deki akaryakıt fiyatlarını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Türkiye petrolü Rusya'dan tedarik ediyor. Ben Türkiye'nin tedarik ettiği fiyatı öğrenmek istiyorum. Türkiye bunu söyleme konumunda. Yetkililerin bunu söylemesi gerekiyor. Dünyadaki her petrol artışında Türkiye'nin bu kadar fazla etkilenmesini anlamıyorum. Rusya'dan petrolümüzü alırken neden bu kadar etkileniyoruz? Anlamış değilim, bunun izah edilmesi gerekiyor. Eğer Rusya'dan ucuza alıyorsak bizde fiyatlar neden bu kadar yukarıda? Avrupa'yla yarış eder durumdayız.

Türkiye'de tüketim ne durumda?

Türkiye'de de tüketimin ciddi miktarda azaldığını gözlemlemek mümkün. Bunun için rafinerilerin akaryakıt çıkışlarına, satışlarına bakmak gerekiyor. Dolayısıyla hem TÜPRAŞ'ın hem STAR Rafineri'nin çıkışlarına bakmak gerekiyor. Bunlardan çıkan akaryakıt petrol ve genelde ithal edilen petrol ürünlerinin yani akaryakıtın miktarında ne kadar azalma var bunu bilmek gerekiyor. Benim tahminim, Türkiye'de akaryakıt fiyatlarının yükselmesiyle tüketimde ciddi anlamda bir azalma oldu.

Akaryakıta hafta ortasında gelen 1-2 liralık indirimin nedeni nedir?

Bunların hiçbiriyle korelasyon yapamıyorum. Dünya fiyatlarında petrol, bir ay içerisinde 120 dolardan 100 doların altın düştü. Bu ciddi bir oynama. Dolayısıyla dünya piyasalarında fiyatlar süratle değişiyor. Borsalara bakıyorsunuz emtia fiyatları değişiyor. Amerika'nın genel iç üretiminde ciddi bir artış olmasa da günde 700 ila 1 milyon varil arasında ilave artış elde edildi. Bu genellikle küçük operatörlerin temin ettiği bir artış. Bunun devam etmesi bekleniyor. Çünkü Biden, Amerika'daki yerli petrol şirketlerinin üretimi artırmasını istiyor. Birçok faktör var ama bunların en önemlisi Amerikan ekonomisi nereye gidiyor? Enflasyon nereye gidiyor? Ukrayna-Rusya Savaşı nedeniyle ambargoyu kırıcı bir tavır içerisinde olmadılar. Ben ilk defa Avrupa Birliği'nin birlik haline geldikten sonra bir konuda beraber hareket ettiğini görüyorum. Bu ne kadar devam edecek göreceğiz. Çünkü önümüzdeki kış özellikle Almanya'nın başı ciddi bir şekilde dertte olacak. Günlük petrol fiyatları değişiyor.

Bize yansıması nasıl olur?

Bunların bize yansıması diyeceğim, ama bu bahsettiğiniz ufak zam ve indirimler dünya piyasalarındaki genel fiyatlarla orantılı diyeceğim, ama bize verilmesi gereken izahat bunların çok çok ötesinde... “Biz petrolü kaça mal ediyoruz?” belirtilmesi gerekiyor. Rusya'dan aldığımıza göre bunun maliyeti yüzde 30 iskontolu (indirim) olması lazım. Biz öyle alıyorsak bu fiyatlar bayağı yüksek geliyor. Bunun bir şekilde izahatı gerekiyor. Bunu önümüzdeki günlerde görür müyüz bilmiyorum, ama Türkiye, dünyadaki belirsizliğe karşı bir çaresizlik içerisinde ayak uydurmaya çalışıyor.