Eski BOTAŞ Genel Müdürü Yardım: "Asıl sorun Rus gazının yüksek fiyatı"

ANKARA- Eski BOTAŞ Genel Müdürü Gökhan Yardım, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in, Rusya'ya doğal gaz ödemelerinin kısmen ruble ile yapılmasına yönelik anlaşmayı değerlendirirken, “Rusya ile asıl sorun doğal gaz alım fiyatının yüksekliği. Bunu değiştirmeden ruble ile ödeme, meseleyi çözmez” dedi. Rublenin, Rusya-Ukrayna Savaşı'ndan sonra çok değerlendiğine dikkat çeken Yardım, "Bu değerlenme bizim doğal gaz fiyatlarında artışa neden olabilir. Nitekim, Rusya rubleyi değerlendirmek için dost olmayan ülkelere rubleyle ödemeyi getirdi. Gaz parası, ruble olarak ödeniyor. Böylelikle rublenin değeri yükseldi. Rublenin değerinin yükselmeye devam etmesi bizim doğal gaz fiyatlarımıza yansır mı? Bu tür konular var" diye konuştu. 

Yardım, GAZETE DURUM'un doğal gaz ödemelerinin ruble ile yapılmasına ilişkin sorularını şöyle yanıtladı:

Rus doğal gazının fiyatları yılbaşında artırıldı. Fiyat formülünün içine Hollanda'daki TTF enjekte edildi. Bunun oranı yüzde 70... Bu değişiklik Rusya'dan doğal gaz alım fiyatlarını yükseltti. Bir misli kadar yükseltti. Hatta zaman zaman TTF fiyatlarına bağlı olarak bu iki misline kadar çıkıyor. Kışın 2,5 hatta 3 misline dek çıkacağı da bekleniyor. Türkiye'nin ödemeler dengesinde bir problem olduğu ifade ediliyor. Sonbaharda, bir kriz yaşanacağı öne sürülüyor. Bu krizi yavaşlatmak için çeşitli tedbirler alınıyor. O tedbirlerden biri de Rus doğal gaz bedellerinin kısmen ruble ile ödenmesi.  

Rusya ile asıl sorun doğal gaz alım fiyatının yüksekliği. Bunu değiştirmeden ruble ile ödeme, meseleyi çözmez. Ancak çok ufak bir tedbir olabilir. Bir de bu nasıl işleyecek? Nasıl işleyeceği belli değil.

Rubleyle ödeme yapabilmek için elinizde rublenizin olması lazım. Bu ruble nereden gelecek? Türkiye'deki ihracatçı ya da Rusya'da iş yapan müteahhit rubleyle mi iş yapacak? Karşılığında ruble mi alacak? Rusya, bizim ihracatçımıza, müteahhidimize dönüp, “Senin hükümetin, doğal gazı rubleyle ödemeyi kabul etti. Ben de sana ruble ödeyeceğim” derse ne yapacağız? Bunun bir mekanizmasının kurulması lazım.

Birincisi, Türkiye'nin bu yıl 30-40 milyar dolarlık Rus gazı ithalatı olabilir. Hatta, 50 milyar dolara da çıkabilir. Bunun belki 5-6, belki de 10 milyar dolar kadarı rubleyle olacak. İkincisi, rubleyi bulmak lazım. Rubleyi bulmak için Rusya, Türkiye'deki ihracatçıya, inşaatçıya “Ben sana ruble ödeyeyim. Sen bunu götür merkez bankalarında bozdur” diyebilir.

Bunun, clearing gibi ortak bir mekanizmasının olması lazım. Sonuçta bu bizim ihracatçımıza ve müteahhidimize bir şekilde yansır.

Ruble, savaştan sonra çok değerlendi. Bu değerlenme bizim doğal gaz fiyatlarında artışa neden olabilir. Nitekim, Rusya rubleyi değerlendirmek için dost olmayan ülkelere rubleyle ödemeyi getirdi. Gaz parası, ruble olarak ödeniyor. Böylelikle rublenin değeri yükseldi. Rublenin değerinin yükselmeye devam etmesi bizim doğal gaz fiyatlarımıza yansır mı? Bu tür konular var. O nedenle sadece rubleyle yetinmeyip "ruble artı Türk lirası" denilseydi ve bu mekanizmayla beraber ortaya konulsaydı daha olumlu olarak bakabilirdik. Yoksa bana şu aşamada, “Siz de ruble ödeyin”, “Tamam bizde ruble ödeyelim” diye hızlıca konu gündeme gelmiş gibi geldi.

BOTAŞ, bunu yapmaz. BOTAŞ, Merkez Banka'mızdan dolar alıyordu. Doğal gaz ödemelerini dolarla yapıyordu. Şimdi, belki Merkez Bankası'nın elinde ruble olacak. Merkez Bankası'ndan ruble alacak. O rubleyi BOTAŞ'a verecek. BOTAŞ, onunla gönderecek. Gaz parasının bir bölümü ruble ile ödenecek.  Anladığım kadarıyla, “Piyasadan ne kadar daha az dolar alırsak, doları o kadar az hoplattırırız” diye düşünülmüş. 

BOTAŞ, doğal gaza sübvansiyon uyguluyor. Sanayide ve elektrik santrallarında değil ama konut sektöründe her zaman bir sübvansiyonu var. Alım fiyatları da yüksek. BOTAŞ, aldığından daha düşük bir fiyattan gazı satıyor. Bu ister ruble olsun, ister dolar olsun.

Hükümet, doğal gaza zam yapmıyor. Ne kadar tutar bilemiyoruz. Gazda sübvansiyonu azaltayım yoluna giderse kış zor geçer. Bu vatandaşın geliriyle alakalı. Hepimiz gün geçtikçe fakirleşiyoruz. Onunla alakalı.

Tabii ki ilişkilendirilebilir. Bütün amaç 2023'te yapılacak seçime daha rahat gitmek. Onun için uğraşıyorlar. “Ne kadar rahat gidebilirim?” diye uğraşıyorlar.