Tasavvufi bir otoportre: Davut Golyat'ın Kafası İle

Gülara Subaşı

Eski Ahit'te, Davut'un hikâyesi, Yakup'un soyundan gelen İsrailoğulları'nın kurduğu İsrail Krallığı ile Antik Filistinlilerin savaş döneminde geçer. İsrail Kralı Şaul, Filistinlilerle Elah Vadisi'nde karşı karşıya gelir. Bu sırada Filistinlilerin en güçlü askeri olan Golyat, her gün İsraillilere meydan okuyarak karşısına çıkabilecek güçlü biri olup olmadığını haykırır. Kendisine bu kadar güvenmesinin sebebi çok uzun boylu (tahmini 3 metre) ve iri bir adam olmasıdır. Hikâyede Golyat'tan cüssesi göz ününde bulundurularak "dev" olarak bahsedilir.

15 yaşındaki Davut, orduda asker olan ağabeylerine erzak getirdiğinde Golyat'ın haykırışlarını duyar ve İsrail Kralı Şaul dahi kimsenin karşısına çıkamadığı bu "dev"e karşı koymaya karar verir. Elinde bir sapan ve kılıçla Golyat'ın karşısına çıkan yeni ergen Davut, Golyat'ın kendisini küçümsemesine aldırmadan mızrak darbelerinden kurtulur. Elindeki sapanla Golyat'ı alnından vuran Davut, onu sersemletmeyi ve yere düşürmeyi başarır. Yere düşen Golyat'ın kafasını kesen Davut, zaferi kazanır. Filistinliler, olayın şaşkınlığı ve dehşeti içinde dağılırlar. Davut kazandığı bu zaferle sadece kendini kanıtlamakla kalmayacak, ileriki yıllarda İsrail Krallığı'nın başına geçecektir. Davut'un küçük yaşı ve cılız vücuduna rağmen koca bir devi yenmesi, Tanrı'nın onun yanında olduğunun ve kendisinin kral olmayı hak ettiğinin bir kanıtı olarak değerlendirilir.

Caravaggio, eserinde Golyat'ın kafasının kesilmesi gibi heyecanlı bir an yerine hikâyenin sonunu işlemeyi seçerek, elinde Golyat'ın kesik başını tutan Davut'u zafer içinde kafayı uzatırken resmetmiştir. Eserin ön planında konumlandırılan kesik kafa, çığlık atar gibi ağzı dehşetten açılmış olarak gösterilmiştir. Kesik kafanın yarı açık gözleri, donuk bakışlarla boşluğu izlemektedir, bu şekilde ölümün çarpıcı soğukluğu izleyiciye hissettirilir. Kafadan boşalan kanla Caravaggio, eserde vahşi bir hava yaratmıştır.

Kafayı saçlarından tutarak seyirciye gösteren Davut'un kazandığı zafer sonrası, gurur dolu olması beklenir. Oysa Caravaggio, eserinde Davut'u üzgün ve kederli göstermeyi seçmiştir. Davut'un ifadesi Golyat'ın kafasına şefkatle bakıyor gibi bile algılanabilir. Davut'un yüzündeki bu masum ve hüzünlü ifade, Golyat'ın büyük başındaki korkunç ve çirkin ifadeyle bir tezat oluşturur. Aynı zamanda Davut'un yarı çıplak, ince, çocuksu görünen bedeni, söz konusu eylemi nasıl gerçekleştirdiği konusunda seyircide soru işaretleri bırakır. Bunun yanında, elinde gururla taşıdığı parlak renkli kılıcı tutuşu, Davut'un gücünü ve onun seçilmiş biri olduğunu kanıtlar.

Davut'un bakışlarıyla aynı yöne doğrultulmuş bu kılıç, tablodaki dikey konumlanışıyla seyirciyi Golyat'ın kafasına doğru yönlendirir. Kılıcın üzerinde görülen "H-AS OS" yazısı, Latince "Humilitas occidit superbiam"ın kısaltmasıdır; "Alçakgönüllülük kibri yener" anlamına gelmektedir.

Caravaggio, birçok eserinde olduğu gibi "Davut Golyat'ın Kafası İle"de de kendisini model olarak kullanmış ve Golyat'ın kafasını otoportre olarak resmetmiştir. Kanun tanımaz, kavgacı ve vahşi kişiliğiyle öne çıkan Caravaggio, karıştığı bar kavgaları, öldürdüğü bir adam ve dolayısıyla kaçak ve sürgünde yaşadığı sefil hayatıyla bilinir. Eserde kendi kafasını kesilmiş olarak resmetmesi, ressamın gençliğindeki isyankâr ve kuralsız hâlinin, olgunluk zamanındaki halinin kafasını kesmesi, başka bir deyişle gençliğindeki hatalarının olgunluk dönemindeki hayatını mahvetmesi olarak yorumlanır.

Başka bir okumaya göre, Davut figürünün çiziminde model alınan kişi, bir zamanlar Caravaggio'nun stüdyo asistanlığını yapan Cecco del Caravaggio (muhtemelen Francesco Buoneri) ismiyle anılan ressamdır. İki ressamın arasında gizli bir duygusal ilişki olduğu konuşulur. Bu yorum dikkate alındığında acı çeken, korkunç durumdaki Caravaggio'nun kafasına acıma ve şefkatle bakan genç yüzdeki ifadenin sebebi anlaşılır kılınmış olur.

Barok dönemin temellerini oluşturan "chiaroscuro" (ışık gölge) yöntemini en etkili kullanan ve bu tarzın Avrupa'ya yayılmasını sağlayan Caravaggio, Davut Golyat'ın Kafası İle'de söz konusu tarzı baskın biçimde ortaya koymuştur. Bu yöntem sayesinden geri planın karanlığı içinden çıkıp geliveren Davut'un parlak bir ışıkla tek yönden aydınlatıldığı ve sanki tiyatro sahnesindeymişçesine öne çıktığı görülür. Chiaroscuro'nun kullanımı eseri çarpıcı kılarken dramatik bir hava yaratılmasını da sağlar.

Eserin künyesi

Orijinal adı: Davide con testa di Golia

Ressam: Michelangelo Merisi da Caravaggio

Konum: Borghese Galerisi, Londra

Tarih: 1605-1610 civarı

Dönem: Barok

Alt grup: İtalyan Barok

125 cm × 101 cm, tuval üzerine yağlı boya