Hiçliğin ressamı "Claude Monet"

İlhan Deliktaş

1826'da 86 yaşındayken akciğer kanseri sebebiyle ölen Claude Monet, günümüzde sanat dünyasının tartışılanlarından olmayı sürdürüyor. Geçtiğimiz yıllarda Claude Monet’nin Nilüferler adlı tablosunun 27 milyon dolara satıldığı haberini okuduk. Bu, meşhur soyut dışavurumcu ressam Jackson Pollock’un No 5 tablosuna finansal açıdan yaklaşamasa da (140 milyon dolar) tarihin en pahalı resimlerinden biri olarak yerini aldı. Üstelik Nilüferler tablosu öyle küçük bir tuvalin üzerinde de değil. Birbirinin yanına yerleştirilmiş yaklaşık 250 tablodan oluşan metrelerce uzunluğunda bir eser. İzlenimcilik akımının belki de en bilinen eseri. Nilüferler'e geçmeden No 5'e  bir bakalım. 

No 5, Jackson Pollock

İzlenimcilik

İzlenimcilik, zamanın içinden geçişimizi resmeder. Bunu da ışığı kullanarak yapar. Tablolarda ışığın geçişiyle orada oluşmuş hareketi algılamamızı sağlar. Bir bakıma zamanın resmedilmesi diyebiliriz.

Gün Doğumu

Fransa- Prusya Savaşı

Savaş nedeniyle Monet, İngiltere'ye sığındı. Eşi Camille ile tanıştı. Üretken bir dönem yaşadı ancak eşi tüberküloz sebebiyle ölünce bir yıkım yaşadı.

Camille

Altı çocuğuyla yapayalnız kalmıştı. Tekrar evlendiyse de savaşın ve kaosun, yoksulluğun ve ölümün var olduğu bir dünyada yaşamanın getirdiği buhranı daima taşıdı.

Nilüferler, nilüferleri değil, onlara bakışı temsil eder

Claude Monet’nin Nilüferler’ini bu kadar önemli yapan ne?

Sanatçı tabloyu yapabilmek için otuz yıl harcamış. Hayatını bu sebeple ikiye ayırdığı söylenebilir. Birinci kısım nilüfer izlemek, ikinci kısım onların resmini yapmak. 

Monet, nilüferli bir su birikintisine her sabah bakardı. Hayatının her günü aynı manzaraya bakıp “Bu kez de olmadı” derdi. Aradığı şey neydi dersiniz?

Resmin dışında kalan dünyadaki gerçeğin silikleştiği, her tür anlam atığından azade, kıpırtısız bir an. Normal şartlarda bir ressamın şövalesini su birikintisinin hemen yanına kurmasını beklersiniz. Monet, hemen her sabah nilüferlere bakmasına rağmen stüdyosunu onları göremeyeceği bir yere kurmuştu. Aradığı kıpırtısız görüntüyü zihninde dahice düzeltiyordu. Nilüferler göl üzerindeki çiçeklerin değil “hiçliğin” resmedilmesiydi. Onları kendi hatıralarından kurtararak resmediyordu. Nilüferler, zamanın olmadığı bir yerden aslında zamana bağlı varoluşun, "hareketin" görüntüsüne bakışın resmidir.

“Nilüferler, nilüferleri değil, onlara bakışı temsil eder. Monet’ye göre bir algılama sistemi yeniden kopyalanmıştır. Koordinatızdır. Tabloda yakınlık, uzaklık, üst, alt, önce ve sonra yoktur. Nilüferler bu hiyerarşiden uzakta görüntülerden oluşan göl üstü çiçekleridir. Bir insanın objektifinden çıkmış gibi değil de imkânsız bir gözün bakışı olarak resmedilmişlerdir. Onlar her yerdedir. Dünya üzerindeki bir suyun üzerinde, bir koordinatta yerleşik değillerdir. Monet’ye göre sarhoş bir tanrı dünyayı böyle görebilir.

Sanatçı, Nilüferler’i öyle resmetmiştir ki onlara bakmak, daha önce karşılaştığımız bir resme bakmakla kıyaslanamaz. Bu deneyim eşsizdir.

Nilüferler, sekiz eğri yüzeye dizili çizilmiştir. Nilüferler’de eğri olmayan bir yüzey yoktur. İnsanlar Nilüferler’in fotoğraflarını çekerler. Tekrar görme arzularını sanat eleştirmenleri haklı bulsa da Nilüferler ancak bir kez görülebilir. Sonrasında gördüğünüz resim artık aynı pencereye açılmıyordur.

Monet, önce zamanı resimlemenin yolunu buldu, ardından da onu resimden çıkarmanın. 

Bir ölümlünün sanat yoluyla "insan deneyiminin ötesine" uzanmasının resmi Nilüferler, hayatının bir döneminde tamamen kör olmuş, ardından ameliyatla görmeye başlamış, hakikatin önündeki perdeyi aralamaya çalışan bir ressam olan Monet'nin ölümsüz eseri.

Sanatçının Nilüferler'i yaparken stüdyosunda çekilmiş olan bir fotoğrafı.

Nilüferler

Nilüferler, yalnız bir kez görülebilir. Zamanın içinden geçişimiz gibi. Geriye kalan sadece yankıdır. Dalın üzerinden bir kuş havalandığında geride kıpırdanan dalın kalması gibi hayat da baktığımız her yerde çoktan yaşanıp geçmiştir. Görebilmek için sanatçılara ihtiyacımız var.