Düstûrnâme, Cihannüma, 900 yaşındaki Kur'an...

Semra İğtaç

İZMİR- İzmir Milli Kütüphanesi, İttihat ve Terakki yönetimince aydınlanma hareketi çerçevesinde 1912 yılında kuruldu. Kütüphanede 1,5 milyonun üzerindeki kitap ve dergi koleksiyonunun içinde paha biçilmez el yazması eserlerin yanı sıra dünyanın bütün ünlü yazarlarının orijinal baskı kitapları var. Jules Verne, Victor Hugo, La Martin ve Balzac'ın orijinal kitapları ile Enveri'nin "Düstûrnâme-i Enverî"si ve Kâtip Çelebi'nin ünlü "Cihannüma"sının yer aldığı kütüphanedeki en dikkat çekici eser ise 900 yaşındaki el yazması Kur'an-ı Kerim. GAZETE DURUM'a kütüphaneyi gezdiren İzmir Milli Kütüphane Vakfı Başkanı Av. Ulvi Puğ, "İnsanlığın geleceği eline silah alan değil, kitap alan gençlerle olmalı" dedi.

Puğ, yazılı ve basılı eserlerin toplandığı Türkiye'deki 6 kütüphaneden biri olan İzmir Milli Kütüphane'nin kuruluş hikâyesini ve büyük bir titizlikle korunan eserlerin özelliklerini GAZETE DURUM'la paylaştı. "Milli" unvanı taşıyan özel bir kuruluş olduklarını, hazine değerindeki nadide eserlerin bekçiliğini yaptıklarını belirten Puğ, şunları anlattı:

İzmir'in aydın ve önderleri bir araya gelmiş: İzmir Milli Kütüphanemiz, 1912 yılında kurulmuş bir sivil toplum örgütü kütüphanesi. 1911 yılında o dönemin önemli siyasi gücü, İttihat ve Terakki Partisi, Selanik'te Olağan Genel Kurulu'nda Türk aydınlatma hareketini başlatabilmek için her ilde bir milli kütüphane kurma kararı almış. Hemen o yılda İzmir'in birçok aydını, birçok önderi bir araya gelmiş. Aralarında Celal Bayar, Süleyman Ferit Eczacıbaşı gibi önemli isimler büyük bir heyecanla kütüphanemizi oluşturmuşlar. Aslında ondan önce de Ali Refet Efendi diye bir İzmirli 10 bin kitaptan oluşan kitaplık kurmuş. Fakat şahsi gayretiyle kurduğu için yürütememiş. 10 bin kitabı kütüphanemize bağışlayarak da ilk kitap nüvesini oluşturmuştur.

Gazi Mustafa Kemal Atatürk üç kez ziyaret etmiş: Gazi Mustafa Kemal Atatürk, ümmetten millet, enkazdan devlet, istibdattan Cumhuriyet yarattığı o yoğun dönemde tam üç kez kütüphanemizi ziyaret etmiş. Bu ziyaretlerin iki önemli yansıması olmuş. Bir tanesi Cumhuriyet'ten sonra bir sivil toplum örgütünün 'milli' unvanı taşıması ve 1936 yılında Bakanlar Kurulu kararıyla 'milli' unvanımızın resmen tescil edilmiş olmasıdır. Cumhuriyetimizi, vatanımızı borçlu olduğumuz gibi İzmir Milli Kütüphanemiz de hem milli unvanını hem de birçok değerini Gazi Mustafa Kemal Atatürk'e borçlu. Atamızı bir kez daha minnetle anıyoruz.

1 buçuk milyonun üzerinde koleksiyon: Atatürk'ün ziyaretlerinin ikinci yansıması da Türkiye'de Yazılı ve Basılı Eserleri Derleme Kanunu diye bir kanun var. Bu kanun gereğince Türkiye'deki altı kütüphaneye Türkiye'de basılan bütün kitaplar Kültür Bakanlığı'nca her baskısından birer örnek olmak üzere ücretsiz gönderilir. Bizim dışımızda bundan yararlanan 6 kütüphane var. Bunlar Ankara ve İstanbul'dadır. Ama onların dışında ve bir sivil toplum örgütü olarak yararlanan tek kütüphane İzmir Milli Kütüphanesi'dir. Bu kanundan da beslendiğimiz 1 buçuk milyonun üzerinde kitap ve dergi/gazete koleksiyonumuz var. Bunların içerisinde dört bine yakın paha biçilmez el yazması kitaplarımız var.

Jules Verne'in orijinal baskı kitapları: Kütüphanede dünyanın bütün ünlü yazarlarının orijinal baskı kitapları var. Örneğin Jules Verne'in orijinal baskı kitapları var. Bunun gibi Victor Hugo'sundan tutun, La Martin'e, Balzac'a kadar bütün Fransızların, İngilizlerin, Almanların Türkiye'de basılmış kitaplar dışında da orijinal kitapları mevcut.  El yazmalarımız da birbirinden paha biçilmez. 

900 yaşında bir Kur'an-ı Kerim: Kütüphanemizdeki Kur'an-ı Kerim en eski kitaplarımızdan birisidir. Yunanistan bağımsızlığını ilan ettiğinde bizim camilerimizi talan etmişler. Yunanistanlı bir çocuk eline alıp 12 sayfasını yırtmış. Fakat bir Türk asıllı vatandaşımız orada bin drahmi vererek satın almış bu kitabı. Mübadeleyle İzmir'e geldikten sonra da bağış yoluyla kütüphanemize göndermiş. Bu yazı karakterinden, kâğıt yapısından da anlaşılacağı gibi sert şuruplulardan kalma bir Kur'an-ı Kerim. Bu kitap 900 yaşında. Bu bir el yazması sanat. Hem bir tarih hem de geliş öyküsüyle çok heyecan verici bir kitap.

Düstûrnâme-i Enverî: Bunun dışında Düstûrnâme-i Enverî çok meşhur bir kitaptır. Enveri, Düstûrnâme-i Enverî adlı eserini el yazısı ile iki nüsha olarak yazmış. Bir nüshasını Fransız Milli Kütüphanesi'ne kaçırmışlar. Ama orijinal ve tam nüshası bizde. Bu üç bölümden oluşan bir kitap. Birinci bölümü üç semavi dini anlatıyor. İkinci bölümü yazıldığı döneme kadar yani Fatih Sultan Mehmet'e kadar olan Osmanlı tarihini anlatıyor. Fakat tarihi açısından en önemli özelliği Osmanlı öncesi Türk tarihini anlatan en önemli manzume eserlerden birisi olması. Çok paha biçilmez bir kitaptır.

Cihannüma matbaamızda ilk basılan kitaplardan: Matbaa, Johan Gutenberg tarafından 1450 yılında icat edilmiştir. Kütüphanemizdeki eserlerin arasında Aristoteles'in hayatını anlatan, klasik yunanca kitap 1531 yılında basılmış. Bize matbaa biraz geç de olsa gelmiş. Bizim matbaamızda ilk basılan kitaplardan birisi de Kâtip Çelebi'ye ait. Çelebi, çok önemli bir coğrafyacıydı. Onun ünlü Cihannüma adlı eserinde bugüne kadar kimsenin dikkatini çekmeyen bir astroloji haritası var. Çelebi, neredeyse hiç hava görüntüsünün olmadığı dönemlerde bire bir Türkiye'nin ve dünyanın haritalarını çizmiş. 

İnsanlığın geleceği eline silah alan değil, kitap alan gençlerle olmalı: 100'üncü yılda Büyükşehir Belediyemiz, İzmir'e milli kütüphaneyle entegre olacak yeni bir kütüphane kazandırmak istiyor. Çocuklara oyun alanlarıyla kitabı sevdirecek, gençler için sohbet odalarının olduğu, kültürel etkinliklerle desteklenmiş, kitap sevgisini aşılayacak bir kütüphaneyi birlikte oluşturmak istiyoruz. O kütüphaneyi kazandırdığımızda da milli kütüphanemizin salonlarından bir tanesini kitap müzesi haline getirip bu değerli kitaplarımızı sergileyeceğimiz bir alan yapacağız. Çünkü biz şuna inanıyoruz. "İnsanlığın geleceği eline silah alan değil, kitap alan gençlerle olmalı."