Dante ve Virgil Cehennemde

Gülara Subaşı

Fransız Romantik Dönemine damga vurmuş ressamın bu tablosu, romantik tarzının oldukça dışında kalarak her zamanki aydınlık, ferah temasının aksine koyu renklerle donatılmış bir cehennem tasviridir.

Eser, hikâyesini İtalyan şair, Dante Alighieri'nin meşhur ahiret yolculuğu "İlahi Komedya" (La Divina Commedia) isimli manzum eserinden alır. İtalyan edebiyatı ve dilinin kurucusu sayılan Dante, İlahi Komedya'da Cehennem, Araf ve Cennet'te yedi gün süren bir geziyi anlatır. Yolculuğun, Cehennem ve Araf bölümlerinde kendisine ünlü Antik Roma dönemi ozanı Publius Vergilius Maro rehberlik eder. Cehennem ve Araf'ın katlarını tek tek gezen Dante, cezaya çarptırılmış günahkârları görür.

Dante ve Virgil Cehennem'de görülen hikâye, dokuz katlı Cehennem'in en derinlerindeki sekizinci katında sahne alır (Bkz. Kıyamet Günü "Il Giudizio Universale" - Michelangelo). Sahtekârların, ikiyüzlülerin, rüşvet yiyenlerin ve dini sömürenlerin cezalandırıldığı bu katta, günahkârlar birbirlerine saldırır, dişleri ve tırnaklarıyla birbirlerini parçalarcasına kıyasıya bir mücadele içine girerler.

Tabloda, Dante ve Vergilius'un tam bu günahkârlar topluluğunun yanında durup iki kişinin vahşi kavgasına şahit oldukları an resmedilir. Bunlardan biri tanrıtanımaz bir simyacı olan Capocchio'dur. Simyacıyı boynundan ısıran kızıl saçlı adam Gianni Schicchi, ölü bir adamın kimliğine el koyup mirasına hileyle sahip olduğu için Cehennem'dedir. Her iki adamın acımasızca mücadelesi, seyircinin gözleri önünde tüm çıplaklığı ve ürperticiliğiyle gösterilir.

Eserde; Gianni Schicchi, Capocchio'yu kolundan ve belinden sıkıştırarak zapt eder ve bir yandan boynunu ısırırken diğer yandan tırnaklarını şiddetle adamın kaburgalarına geçirir. Nafile bir çabayla karşılık vermeye çalışan Capocchio, olanca gücüyle Gianni Schcchi'nin saçlarını çeker. Her iki adamın nefret dolu yüzleri ve insan anatomisinin kusursuz biçimde işlendiği kasılmış vücutları, izleyiciye kavganın etkisini aktarmakta son derece başarılıdır.

Kavga eden ikilinin hemen arkasında, yerde acı içinde yatan başka bir adam görünürken, resmin arka planını, Cehennem'in bu katında ceza çekmeye mahkum edilmiş diğer sahtekâr ve ikiyüzlüler olduğu anlaşılan, alevler içinde birbirine saldıran, üst üste yığılmış bir insan grubu doldurur. Tablonun üst kısmında, geniş kanatlarını açmış, uçan bir cehennem zebanisi kavgadan aldığı hazla sinsice gülümsemesiyle dikkat çeker.

Bütün bu karmaşanın içinde Dante ve Vergilius, tablonun sol kenarında durur ve sessizce olanları izler. Kırmızı renkli başlığı ve kırmızı giysisiyle Dante, Bouguereau'nun tablosunda da birçok resimde betimlendiği haliyle yer alır. Yanındaki Vergilius'a korku içinde sokulur. Dante’nin çizgileri, onun yolu Vergilius'un kutsalıdır. "Tu se 'lo mio maestro e' l mio autore" (Sen benim akıl hocam ve yazarımsın), Bana şöhret kazandıran asil tarzı öğreten kişisin. Çağdaşlarımın arasında sana onur duyuyorum” satırlarını İlahi Komedya'da Vergilius için yazar.

Kafasına takılı defne yapraklarından yapılmış taçla kimliğini belli eden Vergilius, pelerinin bir kısmıyla ağzını örter. Bu yolla, mide bulandırıcı manzara karşısında yaşadığı iğrenme duygusunu ifade eder. Her şeye rağmen sakin bir yüz ifadesiyle dikkatli bir şekilde kaşlarını çatarak acımasızca kavga eden diğer iki figürü izler. Daha önce Cehennem'i ziyaret etmiş biri olduğu, vücut diline yansır.

Bükülen beli resmin odağına oturtan Bouguereau, kavga eden iki figürü yoğun ışık altında resmederken geri kalan kısımları kasvetli bir koyuyla doldurur. Bu kadar gerçekçi bir çizimle izleyiciyi, dehşet verici bir cehennem deneyimiyle baş başa bırakır.

Eserin künyesi:

Orijinal adı: Dante et Virgile

Ressam: William-Adolphe Bouguereau

Konum: Orsay Müzesi, Paris

Tarih: 1850

Akım: Akademizm

281 cm × 225 cm, tuval üzerine yağlı boya