Suriyeli seçmen tercihleri anketlere ne kadar yansıyor

Devrim Hacısalihoğlu

Kamuoyu araştırma şirketi AREA Araştırma'nın başkanı Murat Karan, Türkiye'ye sığınmacı olarak gelmiş, vatandaşlık almış ve oy kullanma hakkı elde etmiş olan Suriyelilerin, önümüzdeki seçimde, kamuoyunda tahmin edildiği oranda Ak Parti'yi  tercih edeceklerini düşünmediğini, İyi Parti ve CHP'nin de Suriyelilerden aynı oranda oy alabileceğini söyledi. 

Murat Karan, Gazete Durum'daki söyleşimizde seçim anketlerinin püf noktalarına ve örneklem alanlarının belirlenmesindeki bazı önemli ayrıntılara, liderlerin yaklaşan seçim öncesinde kamuoyu nezdindeki güvenilirliklerine, kamuoyu anketlerinde CHP'nin oy oranındaki yükselişin nedenlerine, İyi Parti'nin başarısında, bu partinin genel başkanı Meral Akşener'in liderlik performansının ne kadar etkili olduğuna ve Zafer Partisi'nin ve genel başkanı Ümit Özdağ'ın artan popülaritesinin ardında nelerin olabileceğine dair sorularımızı yanıtladı.

Kamuoyu araştırmaları, seçim anketleri yapılırken örneklem alanı nasıl seçiliyor

Hedef kitlemiz Türkiye. Türkiye'nin şu anda TÜİK’in yaptığı son adrese dayalı nüfus kayıt sistemine göre nüfusu 83 milyon. 83 milyonu nüfusun 18 yaş ve üzerindeki, seçmen sayısı dediğimiz nüfus ise en son rakamlarda 60 milyona yaklaştı.

Karşımızda 60 milyonluk bir seçmen var. Bu seçmene genel itibariyle, demografik olarak baktığımızda, yaklaşık %40’ı  35 yaş altında. Yaş ortalaması 34-35’lerde bir ülke ile hala Avrupa ülkelerinin bir çoğuna göre genç bir ülkeyle karşı karşıyayız. Örneklem belirlenirken TÜİK’in ve Devlet Planlama Teşkilatı’nın (DPT) bundan 10 sene önce yapmış olduğu bölgeleme sistemi dediğimiz, bölgelerin sosyo ekonomik statülerinin, demografik değişkenlerinin de göz önünde tutulduğu, 26 bölgeye ayıran ve onların içerisinde de o 26 bölgenin illerini yansıtan illeri temsilen alıyoruz Bu, TÜİK tarafından belirlenmiş bir bilimsel kriter. Bu bilimsel kritere göre bu örneklemi belirliyoruz.

Her yıl eklenen 1 milyona yakın genç seçmen alışkanlıkları değiştiriyor

Türkiye'de her yıl 1 milyon 200 bin genç 17 yaşından 18 yaşına giriyor, yani her sene 1 milyon 200 bin genç seçmen ekleniyor. Ortalama 400 bin seçmen de rahmetli oluyor. Yani ortalaması, her yıl 1 milyona yakın, 800- 900 bine yakın seçmen eklenerek geliyor.

Her yıl eklenen o genç seçmen ile beraber aslında seçmenin demografisi, seçmenin alışkanlıkları, seçmenin ideolojik ve dünya meselelerine bakışı da aslında değişiyor. O açıdan siyasetçinin, en azından siyaset yaparken, bu ülkede seçmen profilini belirlerken hep gözünün önünde gereken ve kafasının arkasında sürekli, o siyasi dilini oluştururken bilmesi gereken şey, o her sene eklenen genç seçmenin, artarak, katlanarak devam ediyor olması.

Yani kısaca, 2018 seçimlerinden, seneye bu zamanlarda yapılması planlanan, en geç haziran ayında yapılması gereken seçime kadarki sürede, yaklaşık 6 - 7 milyon seçmen eklenmiş olacak. Bu, toplam seçmeninin yüzde onuna karşılık geliyor. Bu rakam da Türkiye'de siyasi iktidarları belirleyecek, bir iktidarın bir başkası ile değiştirebilecek düzeyde ve sayıda bir nüfusa karşılık geliyor. 60 milyonluk bir evrenimiz var. Bu evrenin bizim bildiğimiz cinsiyete göre yaşa göre ve bir önceki seçimde oy verdiği siyasi partiye göre dağılımını biliyoruz.

Bu evreni temsilen, bu 26 il veya 12 il veya tüm Türkiye’yi yansıtacak şekilde bir örneklem seçimi yapıyoruz burada. Ortalama siyasi anketlerimizde, bizim her ay düzenli olarak ayın sonunda yaptığımız çalışmalarda bu sayı 2 bin -2 bin beş yüz denekle yapılmış sayımız.

Pandemi sürecinde biz bu çalışmaları maalesef bilgisayar destekli telefon yöntemi ile yapıyorduk. Şu an yine sahada kağıt kalemle, yüz yüze anket metoduyla, kır kent ayrımını da gözeterek, o büyük evreni yansıtacak küçük örneklemi seçeriz çalışmalarımızı düzenli olarak yürütüyoruz.

Burada örneklemi belirlerken ile, ilçeye ve mahalleye kadar indirdikten sonra tabakaya ayırıyoruz. Bu tabaka, üst, orta ve alt gelir gruplarının yaşadığı şehirler, o şehri yansıtacak şekilde ana arterlerinde ve tesadüfi örneklemle seçtiğimiz hane ve işyeri atayarak... Sokakta anket yapmıyoruz, çünkü orada bir toplaşma oluyor, etkilenme oluyor.

Özellikle deneğin yanında bir başka kişi varsa onunla anket yapmıyoruz.

Hane ve işyerlerinde, önceden tespit ettiğimiz, en az 2 -3 yedeği ile beraber, örneklemi ve tesadüfü mümkün olduğunca geniş tutmaya çalışıyoruz.

Finansman modellerine göre seçim anketleri 

Çok masraflı. Araştırma denilen şey çok masraflı bir şey, metodunuz da sahada yüz yüze yapılacaksa. Bunun iki şekli var, ya müşterisi tek olan çalışmalar vardır, müşteri siparişini verir, ödemesini yapar ve siz araştırmanızı yürütürsünüz. Ya da yaptığınız araştırmayı düzenli halde yaptığınız için bu bir panel araştırmasına döner, bunun aboneleri vardır birden fazla.Panel araştırması dediğimiz, Türkiye geneli bir araştırmaya çıkıyoruz, siyasi partilerden tutun da televizyon kanallarına kadar, gazetelere kadar veya şirketlere kadar, bilindik, büyük bütün yapılara kadar... Kendilerine ait 5 soruluk 10 soruluk setler halinde, o araştırma soru formunu içerisinde kendi sorularını eklerler ve çıkılmış araştırmadan o soruların raporları, kişiye özel, şirkete özel veya siyasi partiye özel sunulur. Benim çalışma metodum daha çok panel çalışma şeklinde.

Suriyelilerin tercihleri anketlere ne kadar yansıyor?

Türkiye'de çok yoğun bir Suriyeli göçü yaşadık. Resmi kaynaklara göre 3,5 - 4 milyonu buldu, Bazı kaynaklara göre 5-6 milyonu bulan bir sayı var. Tartışma konusu bunların ne kadarına Türk vatandaşlığı verildiği.

Şu anda resmi kaynaklara göre verilmiş vatandaşlık sayısı görece olarak, yani 60 milyonluk seçmen içerisinde çok düşük rakam. Onu daha çok bölgesel olarak, belki İstanbul'da, Hatay'da, Kilis’te, Gaziantep bölgesinde çok tesadüfi olarak yakalıyor olabiliriz ama o sayı çok düşük bir sayı. Yani 2000-2500 örneklemli bir sayıda, 3, 5 kişi ile yapmış oluruz, o da onların eğilimlerini yansıtacak kadar sayıda olmaz. Ama, lokalde, özelde yeni Türk vatandaşlığı almış ve oy verme hakkı kazanmış seçmenin kanaatini ölçmek gerekirse o başlı başına bir araştırma. O filtreli bir çalışma olacaktır zaten, o kişileri bulup onlarla çalışma yapmak gerek.

-Çok spekülatif olmasın ama, vatandaşlık almış ya da almayı bekleyen mevcut sığınmacılar arasında iktidar partisine mi daha çok oy çıkar?

O konuda en azından mesleğimize sadık kalalım. Elimizde henüz bir ampirik bir veri yok bir şey söyleme konusunda... Ama bir öngörü diyorsanız, o beklenildiği kadar yüksek oranda iktidar partisine oradan oy çıkar mı? Sanmıyorum. Türkiye ortalamasındaki oy oranlarına bakarak, belki iktidarın biraz daha lehine olur ama “Yüzde yüz, her vatandaşlık almış olanlar AK Parti'ye oy verecek” diye bir şey olacağını tahmin etmiyorum. Aynı oranda CHP de İyi Parti de oradan oy alacak diye tahmin ediyorum.