Bandırma Vapuru kimleri taşıdı?

Ömer ŞAN

Atatürk, Ulusal Kurtuluşun temeli sayılan 19 Mayıs'ı, Cumhuriyetin ilanından itibaren her yıl ‘doğum günü’ olarak kayda geçirir. Peki Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanan 19 Mayıs nedir? 19 Mayıs’ta ne, nasıl oldu? En güzel anlatımı, bu tarihi yazanın kendisi olan Gazi Mustafa Kemal yapar elbette.

Atatürk’ün, emperyalizme başkaldırı ile birlikte ilk adımdan kurtuluşa, kurtuluştan kuruluşa uzanan süreci, 15 Ekim 1927’de CHP’nin 2. Kurultayında, tam 6 gün, 36 saat, 33 dakika süren konuşmasının oluşturduğu Nutuk’ta anlattığı bu süreç bugün için de geçerliliğini korumaktadır.

O tarihi konuşmasında, geçmişi anlatıp aynı zamanda gelecekte olabilecek tehlikeleri önceden sezmemiz için alınacak derslerden bahseden Atatürk, 20 Ekim 1927’de bitirdiği konuşmasını, “Bugün ulaştığımız sonuç, yüzyıllardan beri çekilen ulusal yıkımların yarattığı uyanıklığın ve bu sevgili yurdun her köşesini sulayan kanların karşılığıdır. Bu sonucu, Türk gençliğine kutsal bir armağan olarak bırakıyorum” ifadeleriyle tamamlamıştı.

19 Mayıs’ta ne oldu?

İşte bugün, o ilk adımın atıldığı ve "gençliğe kutsal bir armağan" olarak bırakılan 19 Mayıs’ın 103. yılı! Peki, neydi bu 19 Mayıs ve neden Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanıyordu?

Özetle şuydu: 1919 yılı başlarında İngilizler, Türklerin geliştirmiş oldukları yerel direnişlerden rahatsız olmaya başlamışlardı. Damat Ferit Paşa, Sadrazam olduktan sonra sorunun çözümü için yollar aramaya başlamıştı.

30 Nisan 1919'da, 9. Ordu Müfettişliğine atanan Mustafa Kemal, Samsun'a, görev bölgesindeki iç huzuru sağlamak, silah ve cephaneleri toplamak, vatandaşlara silah dağıtılmasını engellemek ve bunu yapan kuruluşları ortadan kaldırmak üzere gönderildi.

Samsun'a doğru 16 Mayıs 1919'da Bandırma Vapuru ile hareket eden Mustafa Kemal, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıktı. İngiliz denetiminde olan Samsun'da, milli mücadele hareketi için istediklerini gerçekleştiremeyeceğini anlayan Mustafa Kemal, 25 Mayıs’ta Havza'ya geçti.

Atatürk, 19 Mayıs’ı anlatıyor

Mustafa Kemal, Samsun'a çıkışını, Nutuk'ta şöyle anlatmıştır: “1919 yılı Mayıs'ın 19. günü Samsun'a çıktım. Genel durum ve manzara: Osmanlı Devleti'nin içinde bulunduğu durum, Dünya Savaşı'nda yenilmiş, Osmanlı ordusu her tarafta zedelenmiş, şartları ağır bir ateşkes antlaşması imzalamış, Büyük Harbin uzun yılları boyunca, millet yorgun ve fakir halde. Millet ve memleketi Dünya Savaşına sokanlar, kendi hayatları endişesine düşerek memleketten kaçmış. Damat Ferit Paşa'nın başkanlığındaki hükümet aciz, haysiyetsiz, korkak, sadece Padişahın iradesine tabi ve onunla beraber şahısları koruyabilecek herhangi duruma razı, ordunun elinde silahları, cephanesi alınmış ve alınmakta.

İtilaf devletleri, ateşkes antlaşmasının hükümlerine uymaya lüzum görmüyor. Birer vesileyle itilaf donanmaları ve askerleri İstanbul'da, Adana vilayeti Fransızlar, Urfa, Maraş, Gaziantep İngilizler tarafından işgal edilmiş. Antalya ve Konya'da İtalya askeri birlikleri, Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri var. Her yanda yabancı subay, memurlar ve ajanlar faaliyette. Nihayet başlangıç kabul ettiğimiz tarihten 4 gün önce 15 Mayıs 1919'da İtilaf Devletleri'nin uygun görmesiyle Yunan ordusu İzmir'e çıkartılıyor. Bundan başka, memleketin her tarafından Hıristiyan azınlıklar gizli, açık milli emel ve maksatlarını gerçekleştirmeğe, devletin bir an evvel çökmesine çalışıyorlardı.”

Bandırma Vapuru ile Samsun’a kimler ayak bastı?

O sırada Mustafa Kemal Paşa ile Samsun'a çıkan isimler ve görevleri ise şöyle idi:

1. Kurmay Albay Kazım Dirik (Müfettişlik Kurmay Başkanı),

2. Kurmay Albay Mehmet Arif Ayıcı (Kurmay Başkanı Yardımcısı),

3. Kurmay Binbaşı Hüsrev Gerede (Birinci Şube Müdürü),

4. Binbaşı Kemal Doğan (Müfettişlik Topçu Kumandanı),

5. Dr. Albay İbrahim Tali Öngören (Ordu Sıhhiye Başkanı),

6. Dr. Binbaşı Refik Saydam (Sıhhiye Başkan Yardımcısı),

7. Yüzbaşı Cevat Abbas Gürer (Müfettişlik Başyaveri),

8. Üsteğmen Muzaffer Kılıç (Müfettişlik 2. Yaveri),

9. Yüzbaşı Ali Şevket Öndersev (Müfettişlik Emir Subayı),

10. Üsteğmen Hayati (Kurmay Başkanı Emir Subayı),

11. Yüzbaşı Mümtaz Tünay,

12. Yüzbaşı İsmail Hakkı,

13. Yüzbaşı Mustafa Süsoy (Karargâh Komutanı),

14. Üsteğmen Abdullah (İaşe Subayı),

15. Birinci Sınıf Katip Faik Aybars (Şifre Katibi),

16. Dördüncü Sınıf Katip Memduh (Şifre Katibi Yardımcısı),

17. Üçüncü Kolordu Komutanı Kurmay Albay Refet Bele,

18. Üsteğmen Hikmet Gerçekçi (Albay Rafet Bey'in yaveri).

Nedir 19 Mayıs’ın anlamı?

Ulusal Kurtuluş Mücadelesi ile birlikte Türkiye Cumhuriyetini kuran ve ilk Cumhurbaşkanı olarak, ‘Atatürk’ soyadını alan Başkomutan Gazi Mustafa Kemal, 19 Mayıs’ı kendi doğum günü olarak anmış ve bu günü Cumhuriyeti emanet ettiği Türk gençlerine bayram olarak armağan etmiştir.

19 Mayıs, daha sonraları aynı zamanda Atatürk’ü Anma ile Spor Bayramı eklerini de almıştır.

Yapılan tanımlamalara göre Türk Gençliği, 19 Mayıs ruhuna sıkıca sarılmalıdır, çünkü 19 Mayıs, emperyalizme ve Sevr’e karşı Türk ulusunun çelikleşmiş iradesidir. Sevr’i imzalayarak bu milleti 15 parçaya bölenlerin üzerine kırmızı kalem çizip, "Hayır, vatan bir bütündür bölünemez" diyen, "Ulusun makûs talihini, yine ulusun azim ve kararlığı kurtaracaktır" diyen Mustafa Kemal önderliğindeki Anadolu yiğitlerinin destansı mücadelesinin başlangıcıdır.

Aynı zamanda 19 Mayıs, Tanzimat’tan bu yana uyutulan, basireti bağlanan ve parçalanmak için fırsat kollanan Türk ulusunun yeniden silkinişi ve ayağa kalkışıdır.

Ve 19 Mayıs, bağımsızlık manifestosudur, ulusal bütünlüktür, ulusal devlettir, Misak-ı Millicilerin, Kuvayi Milliyecilerin, bağımsızlık ateşiyle yanıp tutuşan Türk ulusunun bayramıdır. Cumhuriyeti kuran 1. Meclis'e giden kutlu yoldur. Tarihten yok edilmeye çalışılan Türk ulusunun soylu mücadelesinin adıdır.

19 Mayıs, Mustafa Kemal Atatürk’tür. Kazım Karabekir’dir. Fevzi Çakmak’tır. Ali Fuat Cebesoy’dur. Nene Hatun’dur. Kara Fatma’dır. Amasya’ya, oradan Erzurum’a, oradan Sivas’a giden Türk bağımsızlık hareketinin hürriyet ve istiklal bayrağıdır. Kutlu Olsun!..