100. Yıl Çarşısı için yine yıkım kararı

Ekin Uluğ

ANKARA- Ankara Büyükşehir Belediyesi (ABB) yönetimi, dördüncü defa karar değiştirerek Ulus'ta bulunan 100. Yıl Çarşısı için yıkım kararı aldı. Yıkımı bir türlü gündemden düşmeyen ve her seferinde meslek odalarının ve vatandaşın tepkisiyle karşılaşan 100. Yıl Çarşısı için mimarlar, mühendisler ve şehir plancıları “yıkmak değil dönüştürmek gerekir” derken, belediyenin yıkım kararında ısrar etmesi tepki çekti.

Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Mansur Yavaş, eski Başkan Melih Gökçek döneminde alınan yıkım kararını iptal etti ancak 2020 yılında ABB, 100. Yıl Çarşısı için tekrar yıkım ihalesi duyurusu yaptı. Yıkım kararına karşı gelişen kamuoyu tepkisi üzerine, “100. Yıl Çarşısı ve Yakın Çevresi Fikir Projesi Yarışması” ortaya çıktı. 2022'nin Mayıs ayında sonuçlanan yarışmada ödül alan 8 projenin tamamı, 100. Yıl Çarşısı'nı “yeniden işlevlendirme yoluyla korumayı” öngörüyordu. Buna rağmen temmuz ayında “Söz Hakkı” denilerek Başkent Mobil Uygulaması'nda bir anket açıldı. Ankete 28 bin Ankaralı katıldı ve bu anketin sonuçlarına göre 100. Yıl Çarşısı'nın yıkılmasına karar verildiği bildirildi.

Yıkım için yapılan duyuruda, “Ulus 100. Yıl Çarşısı ve Ankara Eski Özel İdare Binasının Geri Dönüşüm Malzemeleri Karşılığı Yıkım İşi'nin 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu'nun 36. maddesine göre kapalı teklif usulü ile enkazdan çıkacak hurda karşılığı yıkım işi yapılacaktır” denildi. İşin tahmini muhammen bedeli 3 milyon 581 bin TL olarak hesaplandı ve ihalenin 8 Aralık 2022 günü saat 14.00’te yapılacağı açıklandı. Yıkımın süresi, yer tesliminden itibaren 180 gün olarak ilan edildi. 

İhale dava edilecek
100. Yıl Çarşısı'na ne olacağı ile ilgili kararını sürekli değiştiren ABB, eleştirilerin hedefi oldu. TMMOB Mimarlar Odası Ankara Şubesi Başkanı Tezcan Karakuş Candan, GAZETE DURUM'a yaptığı açıklamada, çarşının yıkımı için duyurulan ihaleyi dava edeceklerini söyledi. ABB'nin çarşıyla ilgili fikir değişikliklerinin sebebini bilmediklerini kaydeden Candan, "Büyükşehir Belediyesi 100. Yıl Çarşısı ile ilgili bir kafa karışıklığı içerisinde” dedi.

“Niçin yarışma yaptınız?”
Mansur Yavaş'ın ilk kararının çarşıyı yıkıp meydan yapmak olduğunu hatırlatan Candan, süreçle ilgili “O dönem biz mimarlık örgütleriyle birlikte neden yıkılmaması gerektiğini ve değerini anlatmıştık. Sonra yarışma yapmaya karar verdiler. Yarışmada da yıkım projesi çıkmadı. En son halka soralım dediler. Bu kabul edilebilir değil” değerlendirmelerinde bulundu. Candan, Belediye'nin hem yarışma düzenleyip hem sonuçlarını kabul etmemesini eleştirerek, “Belediyenin bütçesinden ödeyip yarışma yapıyorsun, sonra kararı beğenmeyip halka soruyorsun. O yarışmanın jüri üyeleri mimarlık tarihi alanında uzman akademisyenlerden, profesörlerden oluşuyor. Yarışmanın katılımcıları, jüri üyeleri 'yıkılmasın' demiş. Madem kimsenin fikrini dikkate almayacaktınız, niçin yarışma yaptınız?” diye sordu.

Asbest tehlikesi büyük
Yıkılması planlanan 100. Yıl Çarşısı'nın yapı olarak sağlam olduğunu hatırlatan Candan, “Bu yık-yap kültürünü terk etmek gerekiyor. Yapı sağlam, 'Nasıl yeniden kullanılabilir hale getiririm?' demek yerine 'yıkalım' demenin akılla açıklanabilir bir tarafı yok” dedi. Candan 100. Yıl Çarşısı'nın yıkımı için asbest tehlikesine de dikkat çekti. “İhalede 576 metrekare asbestli alan görünüyor. Çok ciddi ve maliyetli önlemler alınmadan bırakın 576 metrekareyi, 1 metrekare asbestli alan yıkılamaz” ifadeleriyle tehlikenin büyüklüğüne dikkat çeken Candan, “Belediye ille bir şeyler yıkmak istiyorsa mahkemenin yıkım kararı verdiği TOGO Kuleleri'ni yıksın” diye konuştu.

Yıkım kararı kime ait?
Ankara Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Tabiat Varlıkları Daire Başkanı Bekir Ödemiş de konuya ilişkin GAZETE DURUM'a açıklamalarda bulundu. Ödemiş, ABB'nin 100. Yıl Çarşısı ile ilgili sık sık fikir değişikliğinin söz konusu olmadığını belirterek, "Buraya ilişkin olarak, 2017 veya 2018 yılında, Mansur Bey göreve başlamadan önce, Kültür ve Turizm Bakanlığı Ankara Kültür Varlıkları Koruma Kurulu'nca yıkım kararı alınmış. Bu yıkım kararına karşı hiç kimse itiraz etmemiş. Buranın yıkımına ilişkin hepimizi bağlayan bir bakanlık kararı var" dedi.

Yıkılacak çarşı için proje yarışması
Bakanlığın yıkım kararına rağmen 2022 yılı Şubat ayında çarşının akıbetine ilişkin yarışma açıldığı hatırlatıldığında ise Ödemiş, “Bir grup hocamız buraya ilişkin yarışma açalım fikrini sundu. Başkan da uygun gördü. 'Yarışmanın neticesini ve yıkım seçeneğini kamuoyuyla paylaşırız' dedi. Yarışmayı tamamladık, yarışmadan çıkan sonuçla meydan projesini kamuoyunun görüşüne sunduk. Kamuoyu anketi sonucunda yıkım çıktı” ifadelerini kullandı.

“Yarışmaya harcadığımız para 400-450 bin lira”
Yarışma sonucunda ödül alan 8 projenin tamamının 100. Yıl Çarşısı binasını korumayı öngördüğü hatırlatılarak, “Sonuçları önemsemeyecekseniz belediye kaynaklarıyla yarışma düzenlemek kamuyu zarara sokmak değil mi?” şeklindeki sorulan soruya ise Ödemiş, şu yanıtı verdi:

“Ama yarışma da bir demokratik tavırdır. Sonuçta yarışmada ortaya bir şeyler çıktı. İdare her yarışma sonucunu uygulamakla mükelleftir diye bir madde yok. İdare yarışmayı yapar, sonucu bazen uygulanamayabilir. Buradan bir hizmet kusuru, hukuki suç yoktur. Yarışmaya harcadığımız para 400-450 bin lira. Yarışmaların amacı nitelikli projeler elde etmek olduğu kadar, genç mimarların yetişmesine tevşik edilmesine katkı yapmak. Mesleğin gelişmesine yönelik hizmet içi eğitim olarak da düşünebilirsiniz. Buna verilen para büyük bir para değil.” 

“Ankete katılım düşük ama...”
“Akademisyenler, uzmanlar “Yıkmak doğru değil” derken yalnızca 28 bin küsur kişinin katıldığı bir anketin sonucuna göre karara vermek doğru mu?” sorusu sorulduğunda ise Ödemiş, “Ben de üniversitede hocalık yaptım ama bir konu sadece akademisyenlerin görüşüyle sınırlandırılamaz. Ankete katılım düşük ama Ankara için iyi bir deneyim olduğunu düşünüyorum. Keşke tüm kent bu ankete katılsa. Belediyenin genel yapısında böyle bir kültür olmadığından bazı eksikler olabilir. Her şeye rağmen böyle anketlerin Ankara için, yerel demokrasi için, kent demokrasisi için iyi bir başlangıç olduğunu düşünüyorum” diye konuştu.