"TANAP'ta kapasite artışıyla taşınacak gaz hukuken Türkiye'nin"

ANKARA- Trans Anadolu doğalgaz boru hattının (TANAP) 16 milyar metreküplük kapasitesinin 32 milyar metreküpe çıkarılarak kapasitesinin artırılacağı açıklandıktan sonra bu gazı kimin kullanacağı sorusu gündeme geldi. TANAP Hükümetlerarası Anlaşması'nda, 16 milyar metreküplük başlangıç hacminin üzerindeki tüm doğal gazın öncelikle Türkiye Cumhuriyeti içerisindeki alıcılara teklif edileceği hükmü yer alıyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, kapasite artışıyla Avrupa'nın enerji arz güvenliğine katkı sağlanacağını, Türkiye'nin de bundan istifade edeceğini açıkladı. Türk Demokrasi Vakfı Enerji Politikaları Direktörü Ali Arif Aktürk ise anlaşmaya işaret ederek, TANAP'ta kapasite artışıyla birlikte taşınacak olan gazın hukuken önce Türkiye'ye önerilmesi gerektiğini söyledi. "Türkiye gazı kullanmazsa ancak o zaman Avrupa'ya taşınabilir" diyen Aktürk, "Avrupa'nın arz güvenliği değil kendi arz güvenliğimiz bizim önceliğimiz" değerlendirmesinde bulundu.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez, Türkiye-Azerbaycan II. Enerji Forumu sonrasında yaptığı basın açıklamasında, Trans Anadolu doğalgaz boru hattının kapasitesinin iki katına çıkarılacağını söyledi. Dönmez, "Şu anda TANAP yılda 16 milyar metreküp gaz taşıyor. Bunun 10 milyar metreküplük kısmı Avrupa'ya, 6 milyar metreküpü Türkiye'ye geliyor. İnşallah bu kapasiteyi kısa süre içinde iki katına, yani 32 milyar metreküpe çıkarmış olacağız. Şüphesiz bu kapasite artışından Türkiye de istifade edecek. Aynı zamanda Avrupa'nın enerji arz güvenliğine katkı sağlayacak. Yakın zamanda, enerji sektörümüzdeki iş birliğini daha da ileriye taşıyacak hükümetlerarası anlaşmaya imza atmayı planlıyoruz" dedi.

Bakan Dönmez'in bu açıklamasının ardından TANAP'tan taşınacak olan ilave 16 milyar metreküplük gazın kullanımında nasıl bir yol izleneceği ve bu gazın öncelikle Türkiye'nin arz güvenliğini sağlamak amacıyla kullanılıp kullanılmayacağı tartışmaları başladı. TANAP Hükümetlerarası Anlaşması'nda yer alan 7. maddenin 8. bendinde, "Devletler, yıllık on altı (16) milyar metreküp başlangıç hacminin üzerindeki, Azerbaycan Cumhuriyeti’ne ait ve TANAP Sistemi'nden taşınması planlanan tüm doğal gazın öncelikle Türkiye Cumhuriyeti içerisindeki alıcılara teklif edileceğini kabul ederler" ifadeleri yer alıyor. TANAP Projesi’nin hukuki alt yapısını oluşturan, “Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Azerbaycan Cumhuriyeti Hükümeti arasında Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Sistemine İlişkin Hükümetler Arası Anlaşma” ve “Trans-Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Sistemi Hakkında Ev Sahibi Hükümet Anlaşması” eki, 26 Haziran 2012 tarihinde İstanbul’da imzalandı.

Türk Demokrasi Vakfı Enerji Politikaları Direktörü Ali Arif Aktürk, GAZETE DURUM'a TANAP'taki kapasite artışını ve bunun getirdiği hukuki yükümlülükleri değerlendirdi. Aktürk, Hükümetlerarası Anlaşma'nın 7. maddesinin 8. bendine işaret ederek, TANAP'ta kapasite artışıyla birlikte taşınacak olan gazın hukuken önce Türkiye'ye önerilmesi gerektiğini söyledi. İlave 16 milyar metreküplük gazın satışı için SOCAR'ın öncelikle BOTAŞ'a sonra ithalatçılara sormak durumunda olduğuna dikkat çeken Aktürk, "Türkiye'deki ithalatçılar bu gazı kullanmazsa ancak o zaman Avrupa'ya taşınabilir. TANAP'ın yüzde 30'unun da BOTAŞ'ta olduğunu unutmamak gerekiyor. Yapılan ilave yatırımın yüzde 30'u Türkiye'nin cebinden çıkacak" diye konuştu.

Aktürk, TANAP'ta kapasite artışı için en az 2,5 yıllık bir zamana ihtiyaç olduğunu belirterek, detay mühendislik, firmaların bulunması, şartnamelerin hazırlanması, kompresör çalışmaları, inşaat süreci gibi çalışmaların uzun bir zaman diliminde tamamlanabileceğine dikkat çekti. TANAP'ta hacim artışı yapıldıktan sonra gaz akışının hemen başlamayabileceğini ifade eden Aktürk, sözlerini şöyle sürdürdü:

"Azerbaycan'da bu ilave hacmi sağlayacak gaz Şahdeniz'de yok. Yeni sahalarda yeni yatırımlar gerekir. Ruslar 80'lerde açılan bir boru hattını yenilediler. Rusların Azerbaycan'a 10-15 milyar metreküp gaz satma ihtimali var. İran keza öyle. Hazar geçişini becerebilirlerse Türkmen gazı gelebilir. TANAP'tan gelecek gaz, Rus gazı olursa, Azerbaycan üstünden Rus gazını almak için neden yatırım yapalım?"

Bakan Dönmez'in "İş birliğini daha da ileriye taşıyacak hükümetler arası yapacağız" sözlerini de değerlendiren Aktürk, "Yeni bir hükümetlerarası anlaşma yapacaklarsa bu maddeden (7.8) vazgeçme söz konusu olabilir. TANAP için yapılan hükümetlerarası anlaşmalar haddinden de fazla. Çünkü gaz taşıma anlaşmasını da Meclis'ten geçirdik. Gaz taşıma anlaşması bir ticari akittir tüm dünyada. Bir ticari akdin Meclis'ten geçip de yasa formatına girmesi, anayasanın üzerinde bir şekil alması bile dünyada olmayacak bir teşvik" ifadelerini kullandı.

Aktürk, Rus gazına bağlı olmamak için Türkiye'nin kendi arz güvenliğini öncelemesinin öneminin altını çizerek, "Avrupa'nın arz güvenliği değil kendi arz güvenliğimiz bizim önceliğimiz. BOTAŞ, Avrupa'ya gaz taşımak için TANAP'tan aldığı gaza fahiş bir taşıma tarifesi ödüyor. Daha ne kadar fedakarlık yapılacak?" şeklinde konuştu.