İşsizlik nereye sürükleniyor?

Deniz Dalgıç

ANKARA - Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ağustos ayına ilişkin iş gücü istatistiklerine göre, işsizlik oranı 0,4 puanlık azalış ile yüzde 9,6, atıl iş gücü oranı da 2,6 puan azalarak yüzde 19,8 oldu. İş gücü ağustosta bir önceki aya göre 266 bin kişi artarak 34 milyon 326 bin kişi, iş gücüne katılma oranı 0,4 puanlık artış ile yüzde 53 olarak gerçekleşti. İş gücüne katılma oranı erkeklerde yüzde 71,2, kadınlarda yüzde 35,1 oldu. TÜİK verilerini değerlendiren Çalışma Ekonomisi Uzmanı Prof. Dr. Aziz Çelik, çalışabilen her 100 kişinin 48'inin istihdam edildiğini, ancak kadınların istihdam oranının çok düşük olduğuna dikkat çekerek, bu durumun, istihdamda cinsiyet eşitsizliği yarattığını vurguladı. Turizm, inşaat ve tarım sektörlerinin mevsimsel etkiyle istihdamda pozitif bir etkiye yol açtığını belirten Çelik, "Burada iki sorun karşımıza çıkıyor. Bir, kadın istihdamı yetersiz. İki, kadınlar erkeklere kıyasla daha zor iş bulabiliyorlar. İşsizlik meselesinde istihdam yaratılması konusu önemli. Ekonomik büyüme yeterince istihdam yaratmıyor. Son bir ayda 266 bin kişilik bir artış var ama ben bunun mevsimsel etkiyle yani turizm nedeniyle olduğunu düşünüyorum. Bununla birlikte seçim dönemi nedeniyle hükümet ücretlerde bir artışa gidebilir. Bu da iş gücü piyasasına girişleri ve iş talebini artırabilir. İş talebi yeterince iş sağlayamazsa bunun işsizlik yaratacağını söylemek mümkün. Ayrıca Türkiye ekonomisi şu an istikrarsız bir yapı arz ettiği için büyüme, istihdam yaratıcı bir nitelik taşımıyor" değerlendirmesinde bulundu.

Çelik, GAZETE DURUM'a TÜİK'in açıkladığı ağustos ayı iş gücü istatistiklerini değerlendirdi. Çelik'e sorduğumuz sorular ve yanıtları şöyle:

TÜİK'e göre işsizlik ağustosta geriledi. Bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?

TÜİK'in yüzde 10'un altında açıkladığı işsizlik verisi dar tanımlı ya da manşet işsizlik verisi dediğimiz veridir. Dolayısıyla bu tek başına iş gücü piyasasındaki durumu anlatmıyor. Yine TÜİK'in açıklamış olduğu verilerde geniş tanımlı işsizlik olarak adlandırdığımız atıl iş gücü oranı, yüzde 19,8'dir. Bu yüzde 19,8'den hareket ettiğiniz zaman işsiz sayısı 3 milyon 313 bin değil, 7 milyon 300 bindir. Dar tanımlı işsizlik gerçek durumu açıklamaz. Çünkü dar tanımlı işsiz sayısı son 4 hafta içinde herhangi bir iş arama kanalını kullanıp kullanmadığı sorusuna evet yanıtını verenlerden oluşur. O nedenle işsizliğin tek haneye düştüğü iddiası tartışmaya açıktır. Bakılması gereken geniş tanımlı işsizlik oranıdır.

Geniş tanımlı işsizlik oranını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Buraya baktığımızda, geniş tanımlı işsizlikte son bir yıla göre düşüş var. Ancak pandemi öncesine göre bir artış olduğunu görüyoruz. Pandemi öncesine göre geniş tanımlı işsizliğin arttığını söylemek mümkün.

TÜİK verilerine göre kadınlarda işsizlik oranı erkeklere kıyasla daha yüksek. Neden?

Türkiye'de temel mesele istihdam oranının düşüklüğüdür. TÜİK'in açıkladığı verilerde de bu net bir biçimde görülüyor. TÜİK'e göre istihdam oranı yüzde 47,9. 15 yaş ve üzeri yaklaşık 65 milyon kişi var. Biz buna çalışabilir nüfus diyoruz. Bunun yalnızca 31 milyonu istihdam içerisinde. Bu oldukça düşük bir oran. Çalışabilen her 100 kişinin 48'i istihdam edilebiliyor. Bunun en temel nedenlerinden biri kadınların istihdam oranlarının düşük olması. Bu durum, istihdamda cinsiyet eşitsizliği yaratıyor. Kadınlar iş gücü piyasasına daha az girip daha az iş bulabiliyorlar. O yüzden kadın işsizliği daha yüksek. Burada iki sorun karşımıza çıkıyor. Bir, kadın istihdamı yetersiz. İki, kadınlar erkeklere kıyasla daha zor iş bulabiliyorlar. İşsizlik meselesinde istihdam yaratılması konusu önemli. Ekonomik büyüme yeterince istihdam yaratmıyor. Son bir ayda 266 bin kişilik bir artış var ama ben bunun mevsimsel etkiyle yani turizm nedeniyle olduğunu düşünüyorum.

Önümüzdeki aylarda işsizlik artacak mı?

Turizm, inşaat ve tarım yaz aylarında istihdamda pozitif bir etki yaratıyor. Bu nedenle istihdamı artırıyor. Ama kış aylarında bu sektörlerde daralma görüyoruz. Bunun etkisi olabilir. Ayrıca seçim dönemi nedeniyle hükümet ücretlerde bir artışa gidebilir. Bu da iş gücü piyasasına girişleri ve iş talebini artırabilir. İş talebi yeterince iş sağlayamazsa bunun işsizlik yaratacağını söylemek mümkün.

Sizce işsizliğin önüne nasıl geçilebilir?

Bunun ekonomik yapıyla ilgisi var. Ekonomide bir istikrar olması lazım. İthalata dayalı bir ekonomik büyüme yeterince istihdam yaratmıyor. İstihdam yaratılabilmesi için büyüme, ithalata dayalı olmaktan çıkmalı. Kamu istihdamının artırılması ve nitelikli istihdama öncelik verilmesi gerekiyor. Ayrıca ekonomiye güven duyulması gerekiyor ki yatırımlar artırılsın ve istihdam yaratılabilsin. Türkiye ekonomisi şu an istikrarsız bir yapı arz ettiği için büyüme, istihdam yaratıcı bir nitelik taşımıyor.