İktisatçı Sönmez: Döviz kurları atak yapabilir

Deniz Dalgıç

ANKARA – İktisatçı Mustafa Sönmez, euro ve dolar paritesindeki makas giderek açılırken, ihracatının yüzde 70'e yakınını Avrupa Birliği (AB) ve Euro Bölgesi'ne yapan Türkiye'nin kayıplarını sıraladı. Sönmez, Türkiye'nin euroyla ihracat yaptığına dikkat çekerek, “Türkiye euroyla ihracat yaptığı için euronun dolar karşısında değer kaybı, makasın açılması, euro kazançlarınızın dolar karşısında değer kaybetmesi anlamına gelecek. Bu da ihracatçı açısından gelirlerin daralması anlamına gelir. Euro ile ihracat yapmak biraz daha cazibesini yitirir. İthalatı dolarla yaparken ihracatı euroyla yaptığınız için kayba uğrarsınız” dedi. Türkiye'nin dış ticaret ve cari açığının giderek arttığını vurgulayan Sönmez, “Bunu finanse etmek sorun. Finanse etmek için de yabancı kaynak girişi yok. Mümkün olduğu kadar kaynağı belirsiz kanallardan döviz teminiyle borçlar silinmeye çalışılıyor. Ancak bir süre sonra finanse edilmez hale gelebilir. Bundan kaynaklı olarak döviz kurları yeni bir atak yapabilir” diye konuştu.

Sönmez, GAZETE DURUM'un euro dolar paritesi ve bunun ihracata etkilerine ilişkin sorularını şöyle yanıtladı:

Türkiye'nin ihracatının yüzde 70'e yakını AB ve euro bölgesine yapılıyor. Euronun dolara göre gerilemesi ihracatı nasıl etkiler?

Orada bir resesyon yaşanıyor. Resesyona karşı önlemler daha da artırılacak. Bu, faizin yükselmesi ve kemerleri biraz sıkmak demek. Dolayısıyla Avrupa'dan ithalat belli ölçülerde azalacak. Bu resesyondan dolayı daralma olacak. Bunun yanı sıra Türkiye euroyla ihracat yaptığı için euronun dolar karşısında değer kaybı, makasın açılması, euro kazançlarınızın dolar karşısında değer kaybetmesi anlamına gelecek. Bu da ihracatçı açısından gelirlerin daralması anlamına gelir. Euro ile ihracat yapmak biraz daha cazibesini yitirir. İthalatı dolarla yaparken ihracatı euroyla yaptığınız için belli bir kayba uğrarsınız.

İhracatçılar ya da devlet buna ilişkin bir önlem aldı mı veya alınabilir mi?

Bilmiyorum. Avrupa pazarını ikame edecek pazarlar bellidir. En fazla Orta Doğu ülkeleri ve kısmen Rusya... Oralarda ihracatı ikame etmek, Avrupa pazarında yaşanacak kaybı karşılamak o kadar kolay değil. Eylül ayı dış ticaret rakamları ithalatın daha çok artığını ihracatın ise bunun çok gerisinde kaldığını gösteriyor. Dolayısıyla aylık dış açığın 10 milyar doların üstünde, 9 aylık açığında 84 milyar dolara yaklaştığını gösteriyor. Dış ticaret açığı daha da büyüyor. Ayrıca cari açık verileri gelecek. Oraya da yansır. Muhtemelen ilk 8 ayın cari açığı 40 milyar doları bulur. Bu bayağı yüksek bir cari açıktır.

Türkiye'nin bunu karşılama gücü var mı?

Bunu finanse etmek sorun. Finanse etmek için de yabancı kaynak girişi yok. Mümkün olduğu kadar kaynağı belirsiz kanallardan döviz teminiyle borçlar silinmeye çalışılıyor. Ancak bir süre sonra finanse edilmez hale gelebilir. Bundan kaynaklı olarak döviz kurları yeni bir atak yapabilir.

Döviz kuru ne kadara yükselir?

Bunu kestirmek kolay değil. Ama bir de dış borç ödemeleri var. Onlar da belli bir basınç oluşturuyor. Döviz ciddi bir atağın eşiğinde. Artan enerji fiyatları da buna etki ediyor. Dolayısıyla önümüzdeki haftalarda dövizde ciddi bir atak görebiliriz.

İhracatta bir kayıp olacağını söylediniz. Bunun iş gücüne ve üretime yansıması ne olur?

Bu kaybı iç pazarla telafi etmeye çalışıyorlar. Hükümet faizleri düşürerek seçime kadar ekonomiyi canlı tutmaya çalışıyor. Bu şekilde sanayide oluşabilecek kaybı en azda tutmaya çalışıyorlar. Ama iş gücü kaybı tabii ki oluyor. İş gücü verileri istihdamda kayıplar gösteriyor. İşini kaybedenler iş gücü piyasasına tekrar dönmüyorlar, eve dönüyorlar. Dolayısıyla bu üretim kaybı ve kapasite düşüşü, istihdam kaybını da beraberinde getiriyor.

Alınan önlemler sonuç verir mi?

Sonuç verse de başka yan etkileri doğuruyor. Erdoğan, seçime kadar ekonomiyi canlı tutmayı amaçlıyor. Bunu yapmaya devam ettikçe ithalat, ithalat artınca döviz, döviz fiyatı artınca da enflasyon yükseliyor. Bu yan etki olarak ciddi bir enflasyonu beraberinde sürüklüyor. Enflasyon da beraberinde bir çok şeyi zehirliyor.