Bilet fiyatları uçuyor!

Deniz Dalgıç

ANKARA- Artan enerji fiyatları ulaştırma sektörünü olumsuz etkiledi. Şehirler arası otobüs ve uçak bilet fiyatları adeta birbirleriyle yarışır hale geldi. Eski Sivil Havacılık Genel Müdür Yardımcısı Oktay Erdağı, uçak bilet fiyatlarının bayram öncesi daha da yükseldiğine dikkat çekerek, “Bayram arifesi iç hatlarda bin liranın altında bilet yok. Uzak hatlarda bin liranın da üzerinde. Fiyatlar son derece yüksek. Dolar yükseldiği için uçak biletleri de ister istemez buna tabi olarak artıyor” dedi. Erdağı, iç hatlarda orta gövdeli bir uçağın saatte 2 bin 500 kilogram yakıt yaktığını belirterek, “Örneğin, Ankara-İstanbul hattında orta gövdeli bir uçak yedek yakıt dahil 5 bin 100 kilogram yakıt alır. Saatte 2 bin 500 kilogram yakıt yakar. Bu da ciddi bir maliyettir” diye konuştu.

Erdağı, GAZETE DURUM'a bayram öncesi uçak bilet fiyatlarını değerlendirdi. Erdağı, sorularımızı şöyle yanıtladı:

Bayram öncesi uçak biletlerinde talep ve fiyat artışı oldu mu?

Eski Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş döneminde, Türk Havacılık Kanunu'nun ilgili maddesi değiştirildi, uçak bilet fiyatları serbest bırakıldı. Kanunda şöyle bir madde var: “Havayolu işleticisi bilet fiyatlarını belirler ve uygular.” Havayolu işletmelerinin girdileri çok yüksek olduğu için havayolları mecburen girdileri ölçüsünde bilet fiyatlarını ayarlıyor. Ancak Ulaştırma Bakanlığı, bu kanun maddesine aykırı olarak bilet fiyatlarına tavan uyguluyor. Tavanı 920 lira olarak belirlediler. Girdiler o kadar yüksek ki 920 lira bile yeterli değil.

Bayram arifesi iç hatlarda bin liranın altında hiç bilet yok. Ben geçen baktım, bütün hatlarda biletler bin lira. Hatta uzak hatlarda bin liranın da üzerinde. Son derece yüksek. Dolar yükseldiği için uçak bilet fiyatları da ister istemez buna paralel olarak artıyor. Yapacak bir şey yok. Her şeye zam geliyor, uçak biletleri mi zamlanmayacak?

Vatandaş alternatif ulaşımlara mı yöneliyor?

Yolcuların uçak bilet fiyatları karşısında otobüs ve treni tercih ettiği belli oluyor. Otobüsler tıklım tıklım dolu... Otobüs biletleri 600-700 liraya niye çıktı? Bu arz talep meselesi. Hatta şu anda insanlar otobüsle bile bayram için memleketlerine gidemiyor. Ben her akşam televizyonlarda izliyorum. 400-600 lira olmuş otobüs biletleri. Vatandaş bayram tatili için kendi memleketine gidemiyor. Eğer otobüs biletleri 400-600 lira arasında değişiyorsa, uçak biletlerinin bin liranın bile üzerinde olması son derece normal.

Bir uçağın kalkış maliyeti nedir? Yakıt maliyetleri ne kadar arttı?

İç hatlarda orta gövdeli bir uçak, saatte 2 bin 500 kilogram yakıt yakar. Örneğin, Ankara-İstanbul hattı bir saattir. Orta gövdeli bir uçak yedek yakıt dahil 5 bin 100 kilogram yakıt alır. Saatte 2 bin 500 kilogram yakıt yakar. Bu da ciddi bir maliyettir.

Yakıt, havayolu şirketlerinin maliyetlerinin ne kadarını oluşturuyor?

Hava yollarının giderlerinin en az yüzde 80'i dövizle. Ancak, iç hat gelirleri TL olduğu için her gün artan döviz kuru nedeniyle maliyetleri kurtarmıyor. Firmalar şikayetçi. Hava yollarının birinci işletme giderleri yakıt. İkincisi personel. Üçüncüsü bakım. Bunların hepsine zam geldi. Yakıt fiyatları her gün artıyor. Bakım fiyatları da artıyor. Eskiden uçaklar bakıma 300 bin dolara, 400 bin dolara girip çıkıyordu. Şu anda 800 bin dolara, bir milyon dolara girip çıkıyor. Personel maaşları, asgari geçim indirimi bile şu anda arttı. Pilotun, teknisyenin maaşları dövizle verilir. Döviz artışı her seferinde havayolu şirketlerine zulüm.

Gelen fiyat artışlarıyla birlikte ekonomi sınıfı ve üst sınıf gibi ayrımlar ortadan kalktı mı? Ekonomi sınıflarına talep arttı mı?

Uçağa bilet fiyatları çok yükseldiği için belli bir gelir grubuna sahip yolcular binmeye başladı. Eskiden şöyle bir slogan vardı: “Hava yolu halkın yolu olacak, herkes uçağa binecek.” Şu anda o slogan ortadan kalktı, onlar sözde kaldı. Su 25 lira olmuş. Cola 65 lira olmuş. 600 lira bir tane pizza olmuş. Bundan sonra bırakın uçağa binmeyi, dar gelirli hava alanına bile gidemez.

Sizce fiyatlar artmaya devam edecek mi?

Bilet fiyatları, astronomik rakamlara gelecek. O nedenle normal vatandaşı bırakın, belli bir seviye geliri olan insanlar bile uçağa binemeyecek.

Maliyet artışlarının önüne geçilmesi için ne yapılması gerekir?

KDV'nin yüzde 18'den yüzde 1'e düşürülmesi ve gümrüksüz yakıt kullandırılması şart. İç hatlarda yakıtın vergisi indirilebilir. ÖTV büyük maliyet. Hava yolları iç hatlarda, dış hat yakıtı kullanırsa maliyet bir miktar azalır. Başka yapacak bir şey yok. Günün sonunda destek lazım. Şu anda iç hatlar kârlı olmaktan çıktı. Hava yolları, iç hat uçuşlarını azaltmak zorunda kalıyorlar, dış hatlara yöneliyorlar. Çünkü bu mevcut dolar kuruyla iç hatlarda uçmak hava yollarına büyük zarar veriyor.