Vekalet savaşlarının taşeronları

Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, "paramiliter bir kurum" olarak tanımladığı SADAT’ın merkezinin önünde, kurumun yaklaşan seçimlerin güvenliğini tehdit edebileceğini söyleyerek gözlerin SADAT'a çevrilmesine yol açtı. Gazete Durum, SADAT benzeri özel askeri şirketlerin dünyadaki benzerlerini araştırdı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, TBMM’de gerçekleştirilen AK Parti Grup Toplantısı’nda, “SADAT’ın yöneticileriyle yakından uzaktan hiçbir alakam yok" açıklamasında bulunsa da SADAT’ın kurucusu Adnan Tanrıverdi, 2016-2020 yılları arasında Cumhurbaşkanlığı Başdanışmanlığı görevini yürütmüştü.

Dünyada bir süredir askeri eğitim ve bazı askerlik hizmetlerinin özelleşmesinin yaratabileceği hukuki, etik ve insani sorunlar tartışılırken, Türkiye dahil birçok ülkede böyle şirketler bulunuyor.

Amerika’da eski adıyla Blackwater yeni adıyla Academia, Rusya’da Wagner, İngiltere’de Aegis Savunma Sistemleri, Control Risks Group, Erinys International bu özel şirketlerden yalnızca bazıları.

SADAT yasal mı?

SADAT, kâr amacı güden özel bir askeri şirket konumunda. 8015 sayılı Ticaret Sicil Gazetesi’nde yer alan bilgiye göre SADAT (Uluslararası Savunma Danışmanlık İnşaat Sanayi ve Ticaret AŞ), 28 Şubat 2012’de kuruldu. SADAT, 28 Şubat sürecinde “irticai faaliyetler” gerekçesiyle emekliye sevk edilen Tuğgeneral Adnan Tanrıverdi ve 22 kişi tarafından kuruldu.

                                                                                       28 Şubat 2012 tarihli, Ticaret Sicili Gazetesi

Şirketin kurucu üyeleri, Savunma Danışmanlık'ın kısaltması olarak kullanılan SADAT'ın, Arapçada "seyitler" anlamına geldiği için bu ismi seçtiklerini ifade ediyor.

SADAT'ın resmi internet sayfasındaki "misyonumuz" sayfasında, kurumun kuruluş sebebi şu ifadelerle açıklanıyor: "Uluslararası alanda Silahlı Kuvvetlerin ve İç Güvenlik Güçlerinin organizasyonu amacıyla, stratejik danışmanlık, özel savunma ve güvenlik eğitimleri ile donatım alanlarında hizmet vererek, İslam ülkeleri arasında savunma ve savunma sanayi işbirliği ortamı oluşturmak ve İslam Dünyasının kendine yeterli bir askeri güç olarak da Dünya Süper Güçleri arasındaki hak ettiği yeri almasına yardımcı olmaktır."

SADAT, faaliyetlerini 5201 ve 5202 sayılı kanunların hükümlerine göre yürüttüğünü kaydediyor.

                                                                                                             SADAT web sitesi, 5201 sayılı kanun

SADAT’ın web sitesinin, "Hakkımızda" bölümünde, 5201 sayılı kanunda silah gibi “kontrole tâbi malzeme listesi”nde yer alan kalemlerin Milli Savunma Bakanlığı sorumluluğunda olduğu belirtiliyor. 5202 sayılı Savunma Sanayi Güvenliği Kanunu ile anlaşmalarda yer verilen teknoloji ve teçhizatı sahasında araştırma, geliştirme konularında çalışan şahıslara ait bilgi, belge ve hizmetlerin güvenliğinin ve korunmasının sağlanması amaçlanıyor.

                                                                                                                 SADAT'ın internet sitesi, 5202 sayılı kanun

5201 ve 5202 sayılı kanunlar incelendiğinde ise, askeri eğitim kuruluşlarının Türkiye’de faaliyet göstermesine dair bir madde bulunmuyor.

1)Academia

Akademi (eski adıyla Blackwater), askeri nitelikli Amerikan sivil güvenlik şirketidir. Bilinen özel güvenlik şirketlerinden farklı olarak, askeri eğitimli personel ve askeri donanım kullanır.

Akademi, Amerikan Deniz Kuvvetleri Özel Birlikler eski askerleri Erik Prince ve Al Clark tarafından 1997 yılında Kuzey Carolina'da kuruldu. Şirket, ABD sınırları içerisinde, askeri nitelikli koruma hizmeti, polis teşkilatının eğitimi, bomba koklayıcı köpek hizmetleri vermektedir. Ayrıca Afganistan ve Irak'ta, ABD ofislerinin ve personelin korunması hizmetini yürütüyor.

Blackwater için çalışan 4 eski paralı asker, 2008'de "kasten adam öldürmek" dahil çeşitli suçlamalarla hakim karşısına çıktı.

Şirket, adli sürecin başlamasının ardından kendini aklamak için 2009'da "Xe Service", 2010'da da "Academi" olarak isim değiştirdi.

Amerikan The Wall Street Journal gazetesi son olarak, ABD'li Academia güvenlik şirketinin kurucusu Erik Prince'in Afganistan'dan tahliye olmak isteyenleri 6 bin 500 dolara Kabil Havalimanı'na kadar getirip tahliyelerini sağladığını yazdı.

Söz konusu operasyon için kişi başı 6 bin 500 dolar ücret aldıklarını ifade eden Prince, tahliyesine çalışılan kişi için fazla çaba gerekmesi durumunda fazladan ücret aldıklarını söyledi.

2)Wagner

Wagner Grubu, Rusya merkezli bir özel askerî şirkettir. Şirketin, özellikle Doğu Ukrayna ve Suriye başta olmak üzere dünyadaki diğer çatışma bölgelerinde yer alan bir paramiliter örgüt olduğu düşünülüyor.

Araştırmalar, Wagner Grubu'nun, 51 yaşındaki Rus eski ordu subayı Dmitri Utkin tarafından kurulduğuna işaret ediyor.

Londra'daki King's College'da çatışma ve güvenlik alanında öğretim üyesi Profesör Tracey German, Wagner Grubu'nun ilk olarak Rusya'nın 2014 yılında Kırım'ı ilhakı sırasında harekete geçtiğini söylüyor. German, "Paralı askerlerinin bölgeyi işgal eden 'küçük yeşil adamlardan' bazıları olduğu düşünülüyor" diyerek, "Yaklaşık 1000 paralı askeri daha sonra Luhansk ve Donetsk bölgelerinin kontrolü için savaşan Rus yanlısı milislere destek oldu." ifadelerini kullanmıştı.

Grubun ana yatırımcısının Rusya Devlet Başkan Vladimir Putin ile yakın bağlantılara sahip bir iş adamı olan Yevgeni Prigojin olduğu iddia ediliyor. Wagner, ilk olarak 2014 yılında Kırım Krizi sırasında ortaya çıktı ve yarımadanın kansız ve sessiz bir şekilde ilhak edilmesi sırasında Rus birlikleri ile birlikte hareket ettiler. Kırım'ın ilhak edilmesinden sonra Donbass Savaşı'nda ayrılıkçı güçlere destekte bulundular. Ekim 2015 tarihinde Rusya'nın Suriye'de başlattığı askerî harekâtın ardından Suriye hükûmeti güçleri safında yer aldılar.

BBC’nin edindiği bilgilere göre, Wagner, İkinci Libya İç Savaşı’nda, Halife Hafter güçleri ile birlikte savaştı.

Wagner Grup’un son olarak, Ukrayna’da, Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’yi öldürmek için suikast girişiminde bulunduğu iddia edilmişti.

3)Aegis Savunma Hizmetleri

Aegis Savunma Hizmetleri, Afganistan, Birleşik Arap Emirlikleri, Irak, Suudi Arabistan, Libya, Somali ve Mozambik'te denizaşırı ofisleri bulunan bir İngiliz özel askeri ve özel güvenlik şirketidir. 2002 yılında, daha önce özel askeri şirket Sandline International'ın CEO'su olan Tim Spicer tarafından kuruldu.

2011 yılında Aegis'e ABD Dışişleri Bakanlığı tarafından Afganistan'ın Kabil'deki ABD Büyükelçiliği'ndeki güvenlik kuvvetleri operasyonlarını üstlenmesi için 497 milyon dolarlık bir sözleşme verildi. İngiliz The Guardian Gazetesi, 2011'den itibaren Aegis'in Sierra Leone dahil Afrika ülkelerini de kapsayacak şekilde "işe alımını genişlettiğini" bildirdi.

4)Northbridge Services Group

Northbridge Services Group Ltd, Dominik Cumhuriyeti'nde kayıtlı özel bir askeri şirkettir. Ayrıca Birleşik Krallık ve Ukrayna'da ofisleri bulunuyor. Firmanın ayrıca Lexington, Kentucky, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir adresleri yer alıyor. Başkanı ve CEO'su ABD Ordusu (emekli) Yarbay Robert W. Kovacic'tir.

Haziran 2003'te şirket, Liberya Devlet Başkanı Charles Taylor'ı 4 milyon dolara kaçırmayı teklif etti. Teklif reddedildi ve Northbridge daha sonra Federal Bureau of Investigation (FBI) tarafından soruşturuldu.

Firma, 2003 yılının sonlarında, o sırada Nijerya'da sığınma hakkı verilmiş olan gözden düşmüş eski Liberya Devlet Başkanı Charles Taylor'ı ele geçirmek için bir operasyona fon sağlayacak bir yatırımcı aradığını duyurduğunda haberlere çıkmıştı. Northbridge, ABD Kongresi tarafından teklif edilen 2 milyon dolarlık ödül için Taylor'ı kaçırmaya hazır personeli olduğunu iddia etmişti. Firmanın direktörü Pasquale Dipofi, operasyondaki herhangi bir potansiyel yatırımcının karı firma ile paylaşabileceğini söylemişti

5)G4S

G4S, Birleşik Krallık merkezli bir güvenlik şirketidir. Şirket, 1901 yılında Danimarka'da kurulmuş olup 2004 yılında Securicor ile birleşmesiyle günümüz adını aldı.

G4S, 125 ülkede faaliyet göstermekte olup gelir bakımından dünyanın en büyük güvenlik şirketi konumunda bulunurken ve 585,000 çalışanıyla dünyanın üçüncü büyük özel işverenidir. Şirketin merkezi Crawley'de yer alıyor.

G4S, İsrail Batı Şeria bariyeri dahil olmak üzere Batı Şeria'daki İsrail hapishanelerinde, kontrol noktalarında ve yerleşim yerlerinde kullanım için güvenlik ekipmanı, hizmetleri ve bakımı sağladı.

BBC, Güney Afrika'daki Mangaung Hapishanesi’nde, Ekim 2013’te, mahkumların işkence gördüğüne dair iddialar olduğunu bildirdi. BBC, Johannesburg'daki Wits Üniversitesi'ndeki Wits Justice Project'in G4S hapishanesindeki yaklaşık 3.000 mahkûmun elektroşok ve zorla enjeksiyonla işkence gördüğünü iddia eden araştırmayı aktarmıştı.

Tahran Başsavcısı Ali Elkasimihr, Bağdat Havalimanı'nın uçuş güvenliğinden sorumlu İngiliz güvenlik şirketi "G4S"nin, İranlı general Kasım Süleymani suikastinde ABD güçlerine istihbarat sağladığını söylemişti.

6)Vinnell

Vinnell Corporation, Amerika Birleşik Devletleri merkezli, askeri eğitim, lojistik ve silah sistemleri bakım ve yönetim danışmanlığı şeklinde destek konusunda uzmanlaşmış uluslararası bir özel askeri şirkettir. Vinnell Corporation, Northrop Grumman Corporation'ın bir yan kuruluşudur.

Vinnell Corporation'dan Carlyle Group, George W. Bush ve Suudi Kraliyet ailesiyle olan bağlantıları nedeniyle Fahrenheit 9/11'de bahsedildi. Fahrenheit 9/11, Michael Moore tarafından çekilmiş bir siyasi taşlama/belgeseldi. Taşlamanın odağında ise Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George W. Bush vardı.

1970'lerden beri Vinnell Arabia adlı ortak bir Suudi/Amerikan şirketi olarak Suudi Arabistan Ulusal Muhafızlarının bazı bölümlerinin eğitimini gerçekleştirdiler. Vinnell Arabia, 12 Mayıs 2003'te Suudi teröristler tarafından bombalandı. Bombalı saldırıda, sekiz Amerikalı ve iki Filipinli öldürüldü. Başka bir çalışan, askeri hastaneden Riyad'daki evine kadar takip edildi ve sokakta öldürüldü.

Vinnell Corporation, 2003 yılında ABD Savunma Bakanlığı tarafından Yeni Irak Ordusu'nu yeniden oluşturmak için ilk sözleşmeyi almıştı.