Dünya AIDS Günü: Bu yılın teması "eşitleştir"

Cansu Erginkoç

ANKARA- Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), 1 Aralık'ı 1988 yılında AIDS adına farkındalık yaratmak "Dünya AIDS Günü" ilan etti. Türkiye merkezli, Estonya ve Tunus’ta da ofisi bulunan ECONiX Araştırma, dünyada ve Türkiye’de AIDS'e ilişkin son güncellemeleri içeren 2022 raporunu paylaştı. DSÖ, bu yılın temasını “eşitleştir” olarak seçti. Küresel liderleri ve bireyleri, AIDS’i sona erdirmede ilerlemeyi engelleyen eşitsizlikleri ele almaya çağırdı. Herkesin HIV’den korunma ve tedavi gibi hizmetlere "eşit" erişiminin önemine dikkat çekti. 

Rapor, AIDS'te tedavinin etkinliğini gösterdi

ECONiX Araştırma'nın yayınladığı raporda 2021'de dünya genelinde 38,4 milyon insanın HIV ile yaşadığı belirtilirken, tedavi olan kişilerin yüzde 92'sinin viral olarak baskılanmasının, tedavinin etkinliğini gösterdiğine dikkat çekildi. Araştırmada, Sağlık Bakanlığı, Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası'ndan alınan verilere yer verildi. 

Konuyla ilgili değerlendirmelerini paylaşan Akılcı İlaç Derneği Başkanı Prof. Dr. İsmail Balık, “Birleşmiş Milletler’in verileri, AIDS’e bağlı ölümlerin 2004’teki zirvesinden bu yana yüzde 68, 2010’dan bu yana ise yüzde 52 azaldığını gösteriyor. Antiretroviral (ART) tedavi kapsamında 2000-2021 yılları arasında 18,6 milyon hayat kurtarıldığı görülüyor. Tedavilerin etkinliği bu kadar açıkken, virüse karşı farkındalığın artması önem arz ediyor” dedi.

9 yılda 703 kişi hayatını kaybetti

Buna karşın kayıt altına alınabilen verilere göre, Türkiye’de 2011-2019 yılları arasındaki 9 yılda 703 kişi HIV virüsünden hayatını kaybetti. Bunların 577’si erkek; 126’sı ise kadın. Avrupa Birliği’nde 2011-2017 arasındaki 7 yılda 24 bin 703 kişi, bu hastalıktan öldü. Avrupa’da İspanya ve İtalya, AIDS'ten yaşamını yitirenlerin sayısının en yüksek olduğu ülkeler. 

HIV ile yaşayan çocukların yüzde 52'si ilaçlara erişemiyor

Birleşmiş Milletler (BM) ve Dünya Bankası gibi açık kaynakların verilerine göre, dünya çapında HIV ile yaşayan insanların yüzde 75'inin tedavi gördüğünün tahmin edildiğine, bu konudaki hedeflere ulaşmak için 5,9 milyonluk bir boşluk bulunduğuna dikkat çekildi. HIV ile yaşayan çocukların ise sadece yüzde 52’sinin hayat kurtaran ilaçlara erişebildiği ifade edildi.

ECONiX Araştırma Yönetim Ekibi Üyesi Dr. Güvenç Koçkaya, "Önleyici tedbirlerin daha çok konuşulması, hastalığa karşı farkındalığın kitlesel düzeyde artması bu anlamda önemli” ifadelerini kullandı. Koçkaya ayrıca, HIV’ı önlemeye yönelik bağış taahhütlerinin yetersizliğine değindi: “Son yıllarda iyileşse de ülke gelir grupları arasında HIV önleme programlarının finansmanında büyük boşluklar varlığını sürdürüyor.”

AIDS önleme programlarında finansman eksiği büyük

BM öngörülerinin 2025'te küresel bir halk sağlığı tehdidi olan AIDS'i sona erdirmek amacıyla düşük ve orta gelirli ülkelerde AIDS müdahalesi için 29 milyar dolara ihtiyaç duyulacağını gösterdiğini belirten Dr. Koçkaya, şunları kaydetti:

"HIV'i önlemeye yönelik bağış taahhütleri son yıllarda iyileşse de ülke gelir grupları arasında HIV önleme programlarının finansmanında büyük boşluklar varlığını sürdürüyor. 86 düşük ve orta gelirli ülke tarafından bildirilen veriler, 2021'de toplam HIV harcamalarının ortalama yüzde 8'inin önleme programlarına ayrıldığını gösteriyor. Bu payın 2025'e kadar yüzde 33'e çıkması gerekiyor." 

"AIDS: Hiç bitmeyen pandemi!"

Türk Tabipleri Birliği Pandemi Çalışma Grubu Üyesi Prof. Dr. Esin Şenol da T24’te “AIDS: Hiç bitmeyen pandemi” başlıklı bir köşe yazısı kaleme aldı. Şenol, yazısında, "AIDS olmamalarını kendi başarıları zanneden, olmalarının ise olanaksız olduğunu düşünen, hastalıkların göksel bir ceza olduğuna kani insanların "zihinsel cehennemi", AIDS hastalığının kendisine sürekli gölge eden kadim bir pandemi" ifadelerini kullandı.

Şenol, ön yargılı zihinlere dikkat çekti

Prof. Dr. Şenol, “Her gün alınması gereken tek doz ve emniyetli bir ilaç ile ilerlemesi tamamen kontrol altına alınan ve öldürmeyecek bir hastalık, insanların hayatını hâlâ cehenneme çeviriyor. Bunun en önemli nedeni ise korkuları tetiklenmiş olan diğer insanların ortaklaştırdıkları ön yargıları ve zihinleri” dedi. Şenol köşe yazısında kendi danışanlarında karşılaştığı deneyimleri de aktardı.