Doldurulacak denizde "balık çiftliği" çabası

Akın Bodur

İSKENDERUN- Hatay'ın Arsuz ilçesinin Pirinçlik Mahallesi'nde deniz açığına kurulu Defne Su Ürünleri balık çiftliğinin, denizde üretim kapasitesini yıllık 950 tondan 4 bin tona yükseltmek için ÇED görüşmeleri devam ederken firma, karada yapacağı çiftlik için de denizde 15 bin 529 metrekarelik alanı doldurmak istiyor. Muğla'nın Milas ilçesinden turizme olumsuz etkileri nedeniyle "zorunlu yer değişikliği" ile İskenderun Körfezi'ndeki Arsuz'a gelen firmanın başvurusunun, "ön izin ve değerlendirmeye tabi projeleri" sıralayan, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi istendi.

Firma, tesisinin, denizdeki alanı 30 bin metrekareden 216 bin metrekareye, yıllık kapasitesini de 950 tondan 4 bin tona yükseltilmesi için 1 Kasım'da ÇED Halkın Katılımı Toplantısı düzenlemişti. Aynı gün, Trend Deniz Ürünleri balık çiftliğinin de 30 bin metrekareden 216 bin metrekareye, yıllık kapasitesini de 950 tondan 4 bin tona yükseltilmesi için ÇED Halkın katılımı Toplantısı yapılmıştı.

7 milyon 250 bin adet yavru balık yetiştirilecek

Projenin 681 sayfalık tanıtım dosyasında, şunlar kaydedildi:

"Planlanan proje kapsamında; Defne Su Ürünleri San. ve Tic. AŞ tarafından Arsuz ilçesi, Pirinçlik Mahallesi, Pirinçlik mevkiinde 'Balık Üretim Tesisi ve Kıyı Alanları Projesi' yapılacaktır. Yapılması planlanan yeni deniz balıkları yavru üretimi adaptasyon ünitesinde levrek (Dicentrarchus labrax) ve çipura (Sparus aurata) yetiştirilecektir. Tesise deniz balıkları yavru giriş ağırlığı 0,5 gr ağırlığında olacak ve yaklaşık 1,5 aylık süre sonunda 4,0 gr ağırlığa getirilmesi planlanmaktadır. Üretimi planlanan yavru balıkların kuluçkahaneden çıkış ağırlıkları 0,5 gr, ve adaptasyon ünitesinden çıkış ağırlıkları 4,0 gr olacak şekilde projelendirilmiştir. Tesiste yıllık 7 milyon 250 bin adet deniz balığı üretimi yapılması planlanmaktadır. Üretimi yapılması planlanan balıkların ton cinsinden toplam miktarı; 7.250.000 adet x 4,0 gr = 29.000.000 gr = 29.000 kg/yıl = 29 ton/yıl. Yapılan hesaplama neticesinde 29.07.2022 tarih ve 31907 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği'nin Ek-2 listesini 26. maddesinin (ı) bendinde belirtilen sınır değerin altında kaldığı anlaşılmış olup Hatay Valiliği Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği İl Müdürlüğü tarafından 19.09.2022 tarih ve 4587699 sayılı yazısı ile 'ÇED Kapsam Dışı' kararı verilmiştir."

Deniz doldurulacak

Ulaşım ağının geniş olması, nakliye işleminin kolaylığı, tesis çevresinin doğal yapısının uygunluğu, tesis bünyesinde görev alacak personelin kalifiye ve hazır oluşu, mevcut durumda balık üretim tesisinin bulunması, bölgenin iklimsel koşullarının uygunluğu, yetiştirilecek balık türlerinin alanda yaygın oluşunun, alanın seçilme nedeni olduğu anlatılan projenin tanıtım dosyasında şunlar dile getirildi:

"Proje alanı, Hatay ili Arsuz ilçesinin sahil şeridinden geçen İskenderun- Arsuz yolunun kıyı kenar çizgisinin deniz tarafında yer almaktadır. Yaklaşık 21 bin 979 metrekare alanda yapılacak olan proje kapsamında toplam 15 bin 529 metrekare dolgu yapılması planlanmaktadır. Proje kapsamında mevcut durumda bulunan balık üretim tesisine eklenecek yeni deniz balıkları yavru üretimi adaptasyon ünitesinde levrek (Dicentrarchus labrax) ve çipura (Sparus aurata) yetiştirilmesi planlanmaktadır. Projenin planlandığı alanda Defne Su Ürünleri San. ve Tic. AŞ’ye ait mevcut balık yetiştirme tesisi bulunmaktadır. Mevcut tesiste ek olarak dolgu, rıhtım ve deniz balıkları adaptasyon ünitesi yapılacaktır."

5 kişi çalışacak, 30 yıl kullanılacak

Dosyaya göre, projenin, 29 Temmuz 2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren ve "ön izin ve değerlendirmeye tabi projeleri" belirleyen, Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği kapsamında değerlendirilmesi istendi. Projenin arazi hazırlık ve inşaat aşamalarında 15 kişinin, işletme aşamasında da 5 personelin çalışacağı öngörülen dosyada şunlar yer aldı:

"Planlanan proje kapsamında 'ÇED Gerekli Değildir' kararının alınması akabinde inşaat ve montaj çalışmalarının 24 ay içerisinde tamamlanması hedeflenmektedir. Projenin ekonomik işletme ömrü 30 yıl olarak öngörülmektedir. Projenin yatırım maliyeti ise 22.650.315,10 TL olarak belirlenmiştir... Planlanan projede; mevcut dalgakıranın yenilenmesi, rıhtım yapımı ve denizden alan kazanımı kapsamında kıyı kenar çizgisinin deniz tarafında dolgu alanı çalışmaları yapılacaktır. Dolgu çalışmaları için yaklaşık 91.917 ton malzeme kullanılması planlanmaktadır. Dolguda ve dalgakıran inşaatında kullanılacak olan dolgu malzemeleri proje sahasına getirildiğinde, depolamaya gerek duyulmadan kontrollü ve şartnameye uygun bir şekilde kademeli olarak denize boşaltılacaktır."

Binlerce kişi raporda "yok" sayıldı

Projenin yapılması planlanan ve binlerce kişinin oturduğu bölgedeki sitelerin varlığından bahsedilmeyen ve Pirinçlik Mahallesi'nin eski yerleşim merkezinin uzaklıkta esas alındığı dosyada, "Proje alana en yakın yerleşim birimi yaklaşık bin 600 metre kuzeydoğusunda bulunan Pirinçlik Mahallesi ve yaklaşık 2 bin 500 metre güney batısında yer alan Arsuz Mahallesi'ne bağlı konuttur. Hatay il merkezine 65 kilometre, İskenderun ilçe merkezine 15 kilomere mesafededir" ifadesine yer verildi.

Balıklar göremeyecek, solunum güçlüğü yaşayabilecek

Başvuru dosyasının sonuçlar bölümünde ise şunlar yer aldı:

"Projenin inşaat aşamasında deniz suyunda oluşacak geçici bulanıklık suda geçici olarak ışık geçirgenliğini azalttığı için fitoplankton bioması azalabilir ve bu durum zooplankton tür çeşitliliğinde değişimlere yol açabilir. Ayrıca, görerek avlanan balıklar için olumsuz etkileri olabilir, ancak diğer taraftan av konumundaki canlılar için olumlu sonuçları da olabilir, ayrıca balıkların solungaçlarında biriken askıdaki maddeler balıklarda solunum güçlüğüne yol açabilir. Askıdaki katı maddelerle beslenen canlı türlerinde geçici bir artış gözlenebilir. Bulanıkla ilgili bahsi geçen durumlar sadece inşaat aşamasında olacağından çok olumsuz etkilerinin olması beklenmemektedir. Planlanan faaliyet, inşaat aşamasında sucul sistemi olumsuz olarak etkileyebilir. Dolgu ve kazı çalışmaları sırasında özellikle bentik omurgasızlar ve zemine bağlı makro algler zarar görecektir. Ancak bu etki küçük bir alanda söz konusu olduğu ve geçici olduğu için ekosistem üzerinde yıkıcı etkilerinin olması beklenmemektedir. İnşaat faaliyetleri son bulduğunda kısa süre sonra ortamdan elimine olan canlılar tekrar aynı ortama girmeye başlayacaktır."